Maǵliwmatlar bazasi, olardiń TÚrleri tema: Maǵlıwmatlardın informaciyalıq modelleri Reje

Ekspert sistemalarınıń programmalıq támiyinlengenliginiń klassifikaciyası. Qollanılıwına qaray qánigelestirilgen ekspert sistemalar hám programmalıq qabıqlar (shells) bazasında islep shıǵarılatuǵın ekspert sistemalarga bólinedi.
Qánigelestirilgen ekspert sistemalar birlemshi basqıshta ekspert sistemalardıń rawajlanıwına tiyisli bolıp tabıladı, ol waqıtları ulıwma programmalıq támiyinlewdiń standartizaciyası joq edi. Házirgi waqıtta ya nayab jaǵdaylarda, standartlıq qurallardı paydalanıw múmkin bolmaǵan, yamasa kerisinshe, predmetlik tarawdıń jetkilikli ápiwayılıǵında hám programmalıq qabıqlardıń joqarı bahalılıǵı nátiyjesinde olardıń islenbelerin paydalanıw maqsetke muwapıq boladı.
Házirgi waqıtta ekspert sistemalardıń islenbeleri, tiykarınan, qabıqlar dep atalatuǵın, máselelerdi keń sheńberde sheshiwge uqıplı, hám tar mánistegi máselelerdi sheshiw ushın usı programmalıq komplekske tiyisli kelesi islenbeler qosımshası, programmalıq komplekslerdiń islenbelerin islew jolı menen ámelge asırıladı. Bir programmalıq qabıqqa tiyisli qosımshalardıń real sanı hár qıylı bilimler tarawında júzlep hám mıńlap qánigelestirilgen ekspert sistemalardı qurawı múmkin.
Kórsetilgen ekspert sistema óz ishine tómendegilerdi qamtıydı:
1) Shıǵıwshı maǵlıwmatlardıń analizi, bunda onıń sapası bahalanadı. Bul bahalaw ob’ektiv hám sub’ektiv qadaǵalaw tiykarında ótkeriledi. Ob’ektiv qadaǵalaw priborlardaǵı maǵlıwmatlarǵa tiykarlanadı, al sub’ektiv operativ qadaǵalaw óz ishine tómendegilerdi aladı:
- qadaǵalap bolmaytuǵın faktorlardıń tásirin dizimge alıw;
- pech’ jaǵdayınıń ekspertlik bahalanıwı;
- kúndelikli texnologiyalıq jaǵdaylardıń ekspertlik bahalanıwı.
2) Dispersion analiz tiykarında, «isenimsiz» maǵlıwmatlardı keleshekte óshirip taslaw maqsetinde, texnologiyalıq parametrlerdiń ózgeriw shegaralarınıń belgileniwi.
3) Pútin funkciyanı tańlaw hám texnologiyalıq jaǵdaydıń bazalıq variantı tiykarında:
a) bilimler bazasınan determinantlıq-statistikalıq matematikalıq modeldi tańlaw;
b) beta-koefficienleri teńlemesiniń regressiyası járdeminde alınǵan nátiyjelerdiń fizikalılıǵı dárejesiniń bahalanıwı;
v) eksperttiń kompetentligi funkciyası, yaǵnıy onıń jeterli dárejedegi isenimli texnologiyalıq jaǵdaydı bahalaw uqıplılıǵı.
4) Eń qolay sheshimdi belgilew. Bul basqıshta ekspert shıǵıwshı maǵlıwmatlar hám ekspertlik statistika usıllarınıń kópfaktorlı analiziniń nátiyjesi tiykarında anıq maqsetler ushın belgilengen funkciyalardıń variantlar bankin qáliplestiredi. Vizualizaciya rejiminde eń qolay varianttı tańlaw procedurası anıq maqsetler ushın belgilengen jaqın túrin bahalaw dárejesinde, monitor ekranında kórsetilgen, eksperttiń qıyalıy obrazın quraydı. Bul procedurada jasalma intellekt tiykarında obrazlardı tanıp alıwdıń belgili metodları paydalanıladı.
Ekspertlik statistikanıń qollanılıwı anaǵurlım dárejede shaxtalı pechlerden kúndelikli maǵlıwmatlardı qayta islew jaǵdayın kóterdi. Aldıńǵı jaǵdayǵa salıstırǵanda bul neshe ret koefficient korrelyaciyasınıń ósiwinde kózge taslandı.
Faktlıq hám usınılıp atırǵan parametrlerdiń metalizaciya processiniń esap-kitabıekspertlik analizden keyin rásmiylestiriledi hám ekspertlik bahalawlardı quraladı:
- gaz sıyaqlı hám qattı materiallardıń kompleks xarakteristikası, quramı hám qárejetleri;
- processtiń tiykarǵı kórsetkishleri – metallizaciyada gazlerdi paydalanıw xarakteristikası hám olardıń komponentleri, salıstırma qárejetleri, inertlik gazdiń, processtiń energetikalıq xarakteristikaları;
- soralǵan parametrlerdiń jańa (ózgertilgen) texnologiyalıq rejiminiń usınılıp atırǵan mánisleri;
- ornatılıp atırǵan parametrlerdiń kúndelikli usınılǵan mánisleri;
- texnologiyalıq instrukciyanıń personal tárepinen orınlanıwı.
Kórip shıǵılǵan sistema qánigelestirilgen salıstırmalı ápiwayı ekspert sistemalar qatarına kiredi.
Bul ekspert sistema Windows interfeysqa qolaylastırılǵan, jaqsı islep shıǵılǵan, paydalanıwshı menen sóylesiw ushın jaratılǵan, jáne kóplegen parametrlerdi kiritiw hám bahalaw imkanın beredi. Sonıń menen birge, region xalqı kategoriyalarǵa bólingen (shama menen 20) hám eksperttiń yamasa paydalanıwshınıń wazıypası xalıqtıń hár bir kategoriyasında bolıwı múmkin bolǵan anaw ya mınaw waqıyanıń reakciyasın bahalaw, basshılıqtıń sheshimi menen qosıp. Keyin ala juwmaq sisteması jaǵdaydıń integraciyalasqan bahasın beredi. Sonıń menen birge, juwmaq sistemasınıń bahalanıwı islep shıǵarıwshılar «nou-xau» bolıp esaplanadı hám táriypi bayan etilmeydi.