Maktabgacha yoshdagi

O‘z-o‘ziga baho o‘ta yuqori bo‘lishi ham shaxs xulq-atvori-

ga yaxshi ta’sir ko‘rsatmaydi. Chunki, u ham shaxs yutuqlari 

yoki un 

dagi sifatlarning boshqalar tomonidan sun’iy tarzda 

bo‘rttirilishi, noo‘rin maqtovlar, turli qiyinchiliklarni chet-

lab o‘tishga intilish tufayli shakllanadi. Ana shunday sharoit-

da paydo bo‘ladigan psi xologik holat «noadekvatlilik effekti» 

deb atalib, uning oqibatida shaxs hattoki, mag‘lubiyatga uchra-

ganda yoki o‘zida nochorlikni, uquvsizlikni sezganda ham bu-

ning sababini o‘zgalarda deb biladi va shunga o‘zini ishontira-

di (masalan, «xalaqit berdi-da», «falonchi bo‘lmaganida» kabi 

bahonalar ko‘payadi). Ya’ni, nimaiki bo‘lmasin aybdor o‘zi 

---

73

emas, atrofdagilar, sharoit, taqdir aybdor. Bundaylar haqida 

bora-bora odamlar «oyog‘i yerdan uzil gan», «manmansiragan», 

«dimog‘dor» kabi sifatlar bilan gapira boshlaydilar.