Maktabgacha yoshdagi

Koss kubiklari
Bu metodika 1923-yilda S.S. Koss tomonidan taklif etilgan 
bo‘lib fazoda ish tutish, diqqat, ziyraklik, qurish-yasash xususi-

---

411
yatlarini o‘rganishga mo‘ljallangan. Bu metodika D. Vekslerning 
(1939–1955) metodikasiga aqlni tekshirish subtesti sifatida kiri-
tilgan.
Odatda bu metodni kattalarni tekshirishda qo‘llashadi, lekin 
bunday topshiriqlarni bolalar ham qiziqib o‘ynaydilar. Bolalar 
berilgan namunaga ko‘ra kubiklardan shakllar yasashlari kerak. 
Tajriba o‘tkazish uchun bir xil bo‘yalgan plastmassa yoki yog‘och 
kubiklar kerak bo‘ladi. Kubiklarning kattaligi 3x3 sm, shakli va 
rangi har xil shakllar chizilgan 10 ta rasm zarur.
Sinaluvchi uchun ko‘rsatma: «Shunday shaklni to‘rtta kubik-
dan yasab ko‘r». Rasmning birinchi namunasi ko‘rsatiladi va si-
naluvchi taklif etilgan shakllarni kubiklardan yasay boshlaydi.
Kubiklarni rasmning ustiga qo‘yib topshiriqni bajarish man 
etiladi. Vaqt hisobga olinadi. Topshiriqni bajarishning aniqligi-
ga va bajarilish vaqtiga bog‘liq ravishda miqdoriy baho qo‘yiladi. 
Bog‘cha yoshidagi va boshlang‘ich sinfdagi bolalar topshiriqni 
bajarishganda ozroq yordam berish lozim. Agar bola qiy nalsa, 
1–2 shaklni yasab ko‘rsatish mumkin. Bunda eksperimentator 
faqatgina yasab ko‘rsatmasdan, qurish prinsipini ham tushunti-
radi. Shaklni yasab bo‘lgach eksperimentator kubiklarni buzib 
tashlaydi va sinaluvchiga mustaqil kubiklarni yasashini aytadi. 
Tadqiqot qarorida ko‘rsatilgan yordam va bajarilgan vaqti yo zib 
qo‘yiladi.
Link kubi
Bu metodika diqqat barqarorligini, ziyrakligini, hissiy reak-
siyani aniqlashga imkon beradi. Tajriba o‘tkazish uchun 3x3 sm 
kattalikda bir xil 27 ta kichik kubchalar kerak. Kichik kubcha-
larning tomonlari 3 xil (qizil, yashil, sariq) ranglarga bo‘yalgan 
bo‘ladi, ulardan tashqi tomonidan bir xil rangdagi katta kubik 
yasash mumkin bo‘lsin.
Bolaga bir xil rangli kub ko‘rsatiladi (masalan, qizil), so‘ngra 
buzib tashlab, xuddi shundayini yasash kerakligi aytiladi. Eks-
perimentator qo‘shimcha ravishda bolaga, agar u qizil tomonini 
ichkarida qoldirsa, unda qizil rang tashqari tomonda yetishmas-
ligi aytiladi. Topshiriqni bajarish vaqtida sinaluvchining ziyrakli-
giga, tez bajarishiga, hissiyotiga ahamiyat beriladi.

---

412
Maktabgacha yoshdagi bolalarni tadqiq qilishda bu metodika-
lardan tashqari yana Shult jadvali bo‘yicha sonlarni izlash, xotira-
ni o‘rganish, «Bavosita esda olib qolish metodikasi» (A.N. Leont-
yev, 1928), qismlardan rasm hosil qilish (A.N. Bernshteyn, 1911), 
klassifikatsiyalash, ortiqchasini o‘chirish (rasmli variant) kabilar-
ni qo‘llash mumkin.