Maktabgacha yoshdagi

Integratsiya qonuni 
inson psixikasini o‘z taraqqiyoti da-
vomida tobora ko‘proq yaxlitlik, birlik, mustaqillik va doimiylik 
xususiyatlarini kasb eta borishidir. Bunda yoshlikda hosil bo‘lgan 
psixik xususiyatlar taraqqiyot davomida bora-bora kishining 
asosiy xususiyatiga, yoki xarakter xislatiga aylanadi va bu xislat 
shu kishining hayotida yaqqol ko‘zga tashlanadigan bo‘lib qola-
di. Bu qonunga binoan psixik rivojlanish psixik holatlarning as-
ta-sekin o‘sib, shaxs xislatlariga aylanishidan iborat bo‘lgan qo-
nundir. 
3. 
Plastiklik va kompensatsiya imkoniyati qonuni.
Bu qonun 
asab tizimining plastiklik xususiyati bilan bog‘liqdir. Yosh bo-
la ijtimoiy munosabatlarga kirishar ekan u albatta ularni o‘ziga 
o‘zlashtiradi, taqlid qiladi. Natijada u aqliy tomondan shakllana-
di. Ta’lim-tarbiya sharoitida bolani, maktab o‘quvchisining psixi-
kasini maqsadga muvofiq o‘zlashtirishning boy imkoniyati asab 
tizimining ana shu plastikligiga asoslanadi. Plastiklik kompensat-
siya (to‘ldiruvchanlik, tovon, badal) uchun ham yo‘l ochib beradi. 
Ba’zi psixik funksiyaning rivojlanishi zaif yoki nuqsonli bo‘lsa, 
uning faoliyatini zo‘r uyushganligi va aniqligi bilan kompensatsi-
ya qilish mumkin; ko‘rishdagi nuqsonlar qisman, eshitish analiza-
torining o‘tkir darajada rivojlanishi bilan kompensatsiya qilinadi. 
Tarbiyachi va o‘qituvchilar bolaga ta’lim-tarbiya berish jarayoni-
da psixik taraqqiyotning qonunlariga amal qilishlari va bolaning 
taraqqiyot xususiyatlarini bilishlari maqsadga muvofiqdir.

---

230
Bola psixik taraqqiyotida biologik va ijtimoiy omillar
Bolalar psixologiyasi fanining asosiy maqsadi bola psixik taraq-
qiyotini o‘rganishdan iborat ekan, bu masalani hal qilishda, uni 
tushuntirib berishda turli xil qarashlarni o‘rganish muhimdir. 
Inson shaxsining tarkib topishini tushuntirishga intiluvchi 
biogenetik va sotsiogenetik oqim XIX asrning ikkinchi yarmida 
maydonga kelgan.
Bola psixik xususiyatlarining tug‘ma tabiati haqidagi ta’limot 
shu vaqtga qadar aksariyat psixologiya maktablarining asosini 
tashkil etib kelmoqda.