Maktabgacha yoshdagi

Estetik his-tuyg‘ular.
Bu biz tabiatda, san’atda va umuman 
xayotda idrok qiladigan go‘zal yoki xunuk narsani his qilishdir. 
Ular jamiyatning taraqqiyot darajasini aks ettiradi. Musiqa, tas-
viriy san’at, shе’riyat, tеatr va kino estеtik didni tarbiyalashda 
ma’lum ahamiyat kasb etadi.
Nazorat savollari:
1. His-tuyg‘ular deb nimaga aytiladi? Shaxs hayotida qanday 
ahamiyatga ega?
2. His-tuyg‘ularning fiziologik asoslari nimalardan iborat?
3. Hissiy kechinmalarning shakllarini aytib bering? Hissiy ton 
nima?
4. Kayfiyatning inson hayotidagi ahamiyati nimadan iborat?
5. Affekt qanday holat?
6. Stress nima?
7. Ehtiros insonda qanday kechadi?
8. His-tuyg‘ularning asosiy sifatlarini qisqacha tavsiflang.
9. Yuksak hislarga nimalar kiradi, misollar keltiring.
4.2. Iroda.
Iroda to‘g‘risida tushuncha. Tavakkalchilik
Faoliyatni ma’lum yo‘nalishda tashkil qilish, muammolarni 
yechish uchun bir qarorga kelish, uni amalga oshirish jarayoni-
dagi qiyinchiliklarni yengish harakatlar yordamida amalga oshiri-
ladi. Odatda, ixtiyorsiz harakatlar anglangan yoki anglanmagan 
istak, xohish, mayl, ustanovka va shu kabilarning ichki turtkisi 
ta’sirida ro‘yobga chiqadi. Ular impulsiv (lot. impulses – ixtiyorsiz 
qo‘zg‘alish) xususiyatga ega bo‘lib, anglanilmagan, rejalashtirilma-
gan bo‘ladi. Masalan, bolalar bir-birini turtib biri yiqilib tushdi, 
tarbiyachi ularga beixtiyor baqirib yubordi-yu keyin o‘zi afsuslan-
di. Bunday harakatlar kutilmaganda bexosdan bo‘lgan 
refleksiv ha-
rakatlar
deyiladi. Kishining hamma ta’sirlanishilari reflektor xa-
rakterga ega bo‘ladi. Lekin yuqorida tasvirlangan harakatlarlar 
ongning nazoratisiz yoki uning yetarli ishtirokisiz maxsus niyat-
ni ko‘zlamay amalga oshirilgan bo‘ladi va shu sababli ixtiyorsiz ha-
rakatlar yoki ataylab qilinmagan harakatlar deyiladi. Lekin har bir 
kishi juda ko‘p oddiy harakatlarni amalga oshiradiki ular batamom 

---

186
ongli ravishda maqsadni ko‘zlab bajariladi. Bunday harakatlar ix-
tiyoriy yoki ataylab qilingan harakatlar deyiladi. Ularning atalishi-
ning o‘zi bu harakatlarda irodaning ishtirok etishini ko‘rsatadi. 
Ongli ravishda amalga oshiriladigan va maqsadni ko‘zda tutgan 
barcha ixtiyoriy harakatlar