Maktabgacha yoshdagi bolalarni shaxsga yo’naltirilgan ta’lim asosida tarbiyalash texnologiyasi

1.  “Suhbat  metodi”.  Tarbiyalanuvchilarni  mustaqil  mulohaza  yuritishga 

undashda  ta’limning  suhbat  metodi  o’ziga  xos  ahamiyat  kasb  etadi,  metodika 

llmida  suhbat  metodiga  bagishlangan  anchagina  ishlar  mavjud.  Bugun  ta’lim 

tizimida 

yangi 

bilim 

va 

ma’naviy 

sifatlarning 

qayta 

kashf 

etilishi 

tarbiyalanuvchilar 

ishtirokida 

tarbiyachi 

tomonidan 

emas, 

balki 

tarbiyalanuvchilarning  o’zlari  tomonidan  tarbiyachi  yordamida  amalga  oshirilishi 

talab  qilinmoqda.  Bunday  qayta  kashfiyotlar  asar  ustida  ishlash  davomida 

tarbiyachi  va  tarbiyalanuvchining  jonli  muloqotida,  tom  ma’noda  izlanuvchi 

suhbatlarda amalga oshadi. 

---

 

38 

Tarbiyalanuvchi  tafakkuri  mustaqilligini  ta‘minlashga  qaratilgan  suhbatning 

asosiy  talablaridan  biri  -  savollarning  shakl  tomonidan  ham,  mazmun  jihatidan 

ham har xil bo’lishi. 

Tarbiyalanuvchini  o’ylantiradigan,  mustaqil  ravishda 

mulohaza  yuritishga  undaydigan  savollarni  tayyorlayotganda  tarbiyachi  sinfdagi 

barcha  tarbiyalanuvchilarning  rivojlanganlik,  ijodkorlik  darajasini  nazarda  tutishi 

lozim.  Ta‘lim-tarbiya  jarayonining  har  bosqichida  tashkil  qilingan  suhbatlarda 

tarbiyalanuvchilar  hamisha  ham  asoslangan,  jiddiy  javoblarni  beraverishmaydi. 

Savollarga  tarbiyalanuvchilarning  to’laqonli  javoblar  berishida  tarbiyachining 

yordamchi savollari qo’l keladi. Bunday vaziyatlarda bitta fikrga aniqlik kirituvchi 

bir nechta yoki o’sha fikrni rivojlantiruvchi turkum qo’shimcha savollar beriladi. 

Oquvchilarni  mustaqil  mulohaza  yuritishga  undovchi  suhbatlarni  muvaffaqiyatli 

tashkil etishning shartlaridan biri 

- 

ularning javoblariga e’tibor, hurmat va chuqur 

mulohaza  bilan  yondashishdir.  Javob  berayotgan  tarbiyalanuvchining  fikrlari 

chalkashib  ketishi  yoki  noaniq  bo’lishi  tabiiy.  Tarbiyachining  vazifasi  uni  butun 

guruhga  tushunarli  qilib  sharhlab  berish  emas.  Bu  ta’lim  metodikasida  mutlaqo 

noto’g’ri  hodisa.  Tarbiyalanuvchi  aytmoqchi  bo’lgan  fikrni  qiynalib,  izlanib, 

munosib so’zlarni topib, o’zi ifodalashi kerak. Tarbiyalanuvchining fikrini aytishga 

o’rinsiz  ko’maklashish  uni  o’ylamaslikka  o’rgatib  qo’yadi.  Agar  yordam  berish 

kerak  bo’lsa,  qo’shimcha  savollar  bilan  tarbiyalanuvchining  o’z  fikrini  aniqroq, 

tiniqroq lfodalashiga lmkon yaratish mumkin.

 

Tarbiyalanuvchi  nutqi  haqida  shuni  aytish  mumkinki,  tarbiyachi  javoblardagi 

silliqlikni  birinchi  o’ringa  ko’tarmasligi  kerak.  Tarbiyalanuvchining  javoblarini 

muntazam  ravishda  tuzatib,  to’ldirib  turish  ham  mutlaqo  noto’g’ri.  Albatta, 

maktabgacha  ta’lim  muassasasi  tarbiyalanuvchisining  fikri  olim  yoki 

tarbiyachining  fikridek  to’kis  bo’lmaydi.  Tarbiyalanuvchining  fikri  -  mana  shu 

to’mtoqligi,  jo’nligi,  jaydariligi,  tarqoqligi  bilan  olimnikidan  qadrliroq, 

tarbiyachinikidan  qimmatliroq.  Tarbiyachining  vazifasi  fikr  ifodalashda  mantiq, 

mustaqillik, izchillik, madaniyat va bilimlilikni tarbiyalashdir.