Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi

O‘g‘il va qiz bolalar

Bolani jinsiy identifikatsiyasida kattalarning tutgan o‘rni.

Bolani o‘z mohiyatini tushunishida uning kattalar bilan alo- qasi katta ahamiyatga ega. Bu aloqa unda buyumlar dunyosi- ga, barcha tirik mavjudotlarga, odamlarga va o‘ziga bo‘lgan ma’lum munosabatga qaratiladi. Kattalar bola uchun o‘zi ha- qidagi ma’lumot manbai bo‘lib xizmat qiladi. Ular bolaga o‘zini qaysi jinsga mansubligini aniqlashda ham yordam beradilar.

Ilk yoshning oxirlarida bola o‘z jinsini tushunadi, lekin ha- li «o‘g‘il» yoki «qiz bola» so‘zlari qanday ma’noga ega ekanligi- ni bilmaydi. Kattalar ongli yoki ongsiz ravishda, bolaga hamma qabul qilgan andaza tarzida o‘g‘il yoki qiz bola nima ekanligini tushuntiradilar. O‘g‘il bolalarga jahlni ko‘proq namoyon qilishga ruxsat beradilar, faollikni va tashabbuskorlikni qo‘llab-quvvatlay- dilar, qiz bolalardan samimiylik, emotsionallik va ta’sirchanlikni kutadilar. Bolada o‘z jinsining ahamiyati haqidagi tushuncha asosan oilada hosil qilinadi. Har bir ota-ona o‘z jinsining xu­susiyatlari haqida ma’lumotlarga ega bo‘ladi. Masalan, samimiy- lik, ta’sirchanlik va emotsionallik ayollarga xos fazilat; jasurlik, qat’iyatlilik, dadillik erkaklar ega bo‘lgan fazilatlardir.

Xalqlar madaniyatida bola tarbiyalashda qo‘llaniladigan mus- tahkam qoliplar mavjud. Kichkina bolaga: «Yig‘lama. Qiz bola- mas, o‘g‘il bolasan» deyishadi. Shundan keyin bola ko‘z yosh to‘kmaslikni o‘rganadi. Qizlarga: «Urishma, devor, daraxtlarga chiqma. Sen qiz bolasan» deb o‘rgatishadi. O‘yinqaroq qiz o‘zini tiyishiga to‘g‘ri keladi, nima qilsa ham qiz bolada! Jinsga qarab xulq-atvor qoidalarini belgilash shundan boshlanadi.