Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

Ijodiy qayta hikoyalash va bayon. Metodikada ijodiy qayta hikoyalashning bir necha turi ajratiladi. Boshlang`ich sinflarda ijodiy qayta hikoyalashning quyidagi turlaridan foydalaniladi:
1. Shaxsni o`zgartirib qayta hikoyalash va bayon. Boshlang`ich sinflarda I shaxs tilidan berilgan hikoyani III shaxs tilidan qayta hikoya qilishdan ko`proq foydalaniladi, ijodiy qayta hikoyalashning bu turida o`quvchilar hikoyadagi gaplarni qayta to`zadilar. Masalan, I shaxs tilidan berilgan matnni o`quvchilar III shaxs tilidan qayta hikoya qilishlari uchun o`qituvchi rahbarligida gapning kesimini o`zgartiradilar, unga mos ravishda gapning o`zini qayta tuzadilar; hikoya qiluvchi shaxsning nomini va u yoki ular so`zini ishlatadilar. Shaxsini o`zgartirib qayta hikoyalash va bayon yozish o`qish darslarida olib borilgan bunday og`zaki tayyorgarlikning davomi sifatida o`tkaziladi.
2. Hikoyada ishtirok etuvchi biror personaj tilidan qayta hikoya qilish.
3. Matnni ijodiy to`ldirib qayta hikoyalash. O`quvchilar hikoya mazmunini, sharoitini yaxshi tushunsalargina, uni ijodiy to`ldirib qayta hikoyalay oladilar. Ijodiy qayta hikoyalashning bu turi ham ko`pincha og`zaki tarzda o`tkaziladi.
4. So`z bilan tasvirlash yoki sahnalashtirish. Ijodiy qayta hikoyalashning bu turi savollar yoki quyidagi kabi topshiriqlarni bajartirish asosida o`tkaziladi: «Siz shu vaziyatda o`zingizni qanday sezasiz? Bular rasmda tasvirlangan deb o`ylang. Shu voqealar ko`z oldingizdan o`tyapti, siz ko`ryapsiz, eshityapsiz va o`zingiz tasvirlayapsiz deb o`ylang». Matndagi tabiat tasviri, qahramonlarning tashqi ko`rinishi, portreti so`z bilan tasvirlashga topshirilishi mumkin. Bu asosan og`zaki bajariladi, ayrim hollardagina bayon shaklida yozdiriladi.
Nazorat savollari va topshiriqlar.
1. DTS da bayon yozish uchun qanaqa talablar qo`yiladi?
2. 1-2 sinflarda bayon uchun tanlangan matn tarkibidagi so`zlar nechtadan nechtagacha bo`lishi kerak?
3. 2-4 sinflarda-chi?
4. Bayon yozishga qanday talablar qo`yiladi?
5. Bayon tahlili qanday o`tkaziladi?
6. Bayon uchun tanlangan matnlar qanaqa xarakterda bo`lishi kerak?
7. Boshlang`ich sinflarda qanaqa bayon turlari qo`llaniladi?
8. Boshlang`ich sinflarning yillik o`quv rejasida sinflar bo`yicha bajarish uchun necha soatdan ajratilgan?
9. Tanlab bayon yozish deganda nimani tushunasiz?
10. Ijodiy bayon yozish deganda qanaqa bayonni tushunasiz?
11. Bayon yozish uchun qanaqa tayyorgarlik ishlari o`tkaziladi?
12. Bog`lanishli nutq birligi nima?