Мактабгача таълимни режалаштириш ва молиявий таъминлаш

Maktabgacha ta’limni rejalashtirish va moliyaviy ta’minlash
Reja:

1. 
   Xalk xujaligini ilmiy asosda rejalashtirish. Iktisodiyotimizning asosi ekanligi.
   
2. 
   Rejalashtirishning asosiy boskichlari.
   

a) ilmiylik, b) rejalarning diyerektiv xarakatda ekanligi, v) joylarning tashabbuslari bilan

3. 
   Maktabgacha ta’limning xalk xujaligidagi yagona Davlat tizimining tarkibiy kismi sifatida rejali rivojlanishi.
   

Respublika xalk xujaligi rejasi asosida maktabgacha tarbiya muassasalarini loyixalashtirish, rejalash belgilanadi. Maktabgacha tarbiya muassasasi mustakil ravishda iktisodiy va sotsiald rivojlanish rejasini ishlab chikadi. Maktabgacha ta’lim muassasasi yunalishi buyincha faoliyat natijalariga e’tiyojini aks ettiruvchi va bolalarning urtacha yillik sonini aniklash uchun asos bulib xizmat kilidigan nazorat rakamlari kursatkichlari, budjet va tarmok moliya normativlari orkali muassasani tutib turish va rivojlantirish ajratilgan budjet va tarmok maglablari maktabgacha tarbiya muassasalari budjet xisobiga (Boshka manbalar) yoki shu bilan ta’minlashning tarmok manbalari xisobiga tushirilishining davlar buyurtmasi.

• 
  pul bilan ta’minlashning budjetga tarmok normativi;
  
• 
  ish xaki jamgarmasi normativi daromadlarini taksimlashning birichi usulidir;
  
• 
  ishlab chikarish va sotsial rivojlanish jamgarmasi normativi;
  
• 
  valyuta ajratmalari jamgarmasi normativi.
  

Maktabgacha ta’lim muassasasi reja, moliya, mexnat, intizomiga va pedagogik mexnat intizomiga kat’iy roiya kilishga majburdir.

Rejalashtirish. Respublika Xalk ta’limi Vazirligi Uzbekiston Respublikasi Iktisod instituti, Moliya, vazirligi, Soglikni saklash Vazirligi, Davlat standartlari tomonidan ishlab chikiladi

Ilmiylik prinsipida Xalk xujaligi rejasiga asoslanib Xalk ta’limini ilmiy nuktai nazardan davlat rejasiga asoslanib, Xalk ta’limini ilmiy nuktai nazarda Davlatimiz tomonidan kursatib berilgan Konun, karor, direkutiv-yul yuviklari asosida rejalashtirishdir.

Joylarning tashabbuslari bilan – idora, jamoa tashkilotlari.

Maktabgacha muassasa yerdan suvdan foydalanish, tabiatni muxofaza kilish, kurilish, axoliga ijtimoiy soxasini rivojlantirish, mexnat resurslaridan foydalanish, xodimlar soni, va maktabgacha ta’lim muassasasi xukuki doirasidan tashkiriga chikadigan boshka soxalari buyicha uz rejasini xalk deputatlari soveti bilan muvofiklashtiradi.

Davlat maktabgacha ta’lim muassasasi budjet yoki tarmok moliya prinsipi asosida faoliyat kursatadi.

Maktabgacha tarbiya muassasalari pul bilan ta’minlashning xisob birligi sifatidan urtacha yillik xisobda bir bola olinadi. Budjet yoki tarmok moliya normativlari vazirlik va ijoralar tomonidan uz tasarrufidagi muassasalar uchun xalk ta’limi vazirligi, moliya vazirligi, Iktisod nistituti ishlab chikkan metodik tavsiyalarga muvofik ishlab chikiladi.

M.T. muassasasi kushimcha pul mablaglari kuyidagilardan shakllanadi.

1. 
   Bajarilgan ish kursatilgan xizmat uchun moddiy xarakterdagi tizimlar.
   
2. 
   Davlat shirkat va jamoat xkrxonalari va axoli buyurtmasi buyicha tuzilgan shartnomalar.
   
3. 
   Bush turgan yordamchi xonalar, inshootlar, uskunalarni ijaraga berishda tushgan mablaglar.
   
4. 
   Ixtiyoriy badallardan va davlat va shirkat, jamoa korxonalari va tashkilotlaridan shuningdek, ayrim fukarolardan shungan moddiy kiymatlar.
   
5. 
   Boshka tizimlar.
   

Kuyidagi jamgarmalar shakllanadi:

a) ish xaki jamgarmasi va sotsial rivojlanish;

b) ishlab chikarish;

v) valyuta jamgarmasi.

M.T. Muassasasi uz faoliyatida Uzbekiston Respublikasida Xalk ta’limni vazirligi Korakalpogiston xalk ta’limi vazirligi tomonidan utkazilayotgan yagona siyosaiy prinsiplarga amal kiladi. Bu budjet, banklar, ta’minotchilar va boshka kontraktlar, shuningdek, tasarrufida turgan xalk ta’limi bulimlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar oldidagi uz majburiyatlarini vaktida bajarilishi uchun ma’suldir.

Rejalashtirish. Istikbol va koriy turlardan iborat.

Istikbol rejada 10 yoki 5 yillarga muljallanadi. Bu xalk ta’limi moliyaviy ekonomiya bulimlarda va uzok muddatga muljallangan rejalarda aks etadi.

Joriy rejalashtirish. Bu xar yili amalga oshiriladigan moliyaviy xujalik ishlaridir. Maktabgacha ta’lim muassasalari va yukori bulimlarning munosabati, reja, boshkarish, Davlat korxonasi birlashmasi tugrisidagi Xalk ta’limida xujalik mexanizmining asosiy koidalari doirasidagi konunning ayrim koidalariga rioya kilish asosida ish yuritadi. Yukori bulim muassassi konunchiligida belgilangan xukuklari joirasidagina kursatma berilishi mumkin. Yukori bulimning muassasa faoliyatini konunchilikki rioya kilinishi, sotsiologik mulkining bajarilishini nazorat kiladi. Muassasasining ishlab chikarish va moliyaviy xujalik faoliyatini nazorat kilib va bajariladigan xukukka ega bulgan boshka tashkilotlar tomonidan manfaatdor tashkilotlarni jalb kilgan xamda 1 yilda 1 marotaba kompleks ravishda amalga oshiriladi. Maktabgacha ta’lim muassasalarining xarakat smetalari muassasani saklashga muljallangan mablagining xajmi kaysi maksadga sarflanishi va kvartallar buyicha taksimlanishi belgilab beradigan asosiy xujjat xisoblanadi. Ana shu smetaga asoslanib budjetga bolalar muassasasining moliyaviy extiyoji uchun pul ajratish kuzda tutiladi va mablag ajratiladi.

Maktabgacha ta’lim muassasalari vazirliklar idoralar, xalk deputatlari sovetlari kursatmasiga binoan ularga buysungan korxonalar muassasalar, xalk deputatlari tomonidan xalk xujaligi rejasida belgilab berilgan bolalar kontingenti doirasida tuziladi.

Smetada – m.t. muassasasining barcha xarakatlari va bu xarajatlari kopkoplanadigan manbalar, budjet ajratmalari va ota-onalar mablaglari kursatiladi.

Yozgi soglomlashtirish tadbirlarini utkazish uchun aloxida smeta tuziladi. Smetaning 6 bulimi va xar bir moddasi xakida tushuncha berish. Ishlab chikarish kursatkichlarini aniklashda muassasadagi guruxlar bolalar soni muassasada bolaning bulish vakti necha soat ishlashiga karab ishni turiga xam aloxida e’tibor beriladi. Smeta buyicha xarajatlarini rejalashtirish buyicha I-modda Ish xaki, 2-modda Ish xakida nisbatan ajratmalar 3-modda Idora va xujalik xarajatlari. 4-modda Komandirovka va xizmat xarajatlari. 5-modda Ukuv urganuv, kutubxona va uyinchoklar sotib bo olish. 9-modda Ovkatlantirish xarajatlari, 12-modda Asbob uskuna va invertarlar sotib olib. 16-modda Bino va inshootlarning kapital remonti. 18-modda Boshka xarajatlari.

9-modda buyicha taomnoma tuzish.

Bu moddada bolalarni ovkatlantirishga muljallangan mablag kiritiladi. Bu mablaglarning mikdori I ta bolaga kunlik ovkatlanish uchun belgilangan pul normasi va yil davomida ovkatlantiriladigan tushumlar soniga karab belgilanadi. Bunda Bolalar bogchalarining turi ishlash soati albatta xisobga olinadi. Ovkatlantirish meyoriy soglikni saklash, moliya va xalk xujaligi vazirligi tomonidan belgilab beriladi. Ovkatlanishga ajratiladigan mablag mikdorini aniklash uchun bir bolaga kuniga sarflanadigan ovkat kiymati turli uzunlikdagi maktabgacha ta’lim va yasli guruxlari buyicha jami bola kuniga kupaytirish kerak. Maktabgacha tarbiya u muassasasining smetasiga bogcha xodimlarining ovkatlanishi uchun mablag ajratish kuzda tuiiladi. Bu xalk ta’limi bulimlari, moliya bulimlari tomonidan aloxida ruyxat buyicha amalga oshiriladi. Bunda xodimlar xak tulash xisobiga bolalar muassasalarida ovkatlanishlari mumkin. Smeta amal kiladigan yil va muassasa kaysi budjet, mablag bilan ta’minlanishi yozib kuyiladi.

Smetada maktabgachatarbiya muassasasining barcha xarajatlari va bu xarajatlar koplanadigan manbalar: budjet ajratmalari va ota-onalar mablaglari kursatiladi.

Yozgi soglomlashtirish tadbirlarini utkazish sarflari maktabgacha tarbiya bolalar muassasalarining xarajat smetasiga kiritilmaydi. Bundan tadbirlar utkaziladigan xollarda ularni amalga oshirish bilan boglik kushimcha xarajatlar uchun aloxida smeta tuziladi. Shuningdek, bolalar bogchalarida ota-onalar mablagi xisobiga buyicha xam aloxida smeta tuziladi.

Smeta budjetida klassifikatsiyalangan xarajat moddalari ular Moliya vazirligini tomonidan tasdiklangan – buyicha tuziladi. Smetada muassasa kelasi yilga xisoblab chikkan jami xamda aloxida moddalar buyicha xarajatlar summasi joriy yilga tasdiklangan xarajatlar summasi bilan va smeta kachon tuzilayotganiga karab utgan davrdagi xakikiy xarajatlar mikdori bilan kiritilgan uzgartishlar xisobga olingan xolda takkoslab keltiriladi.

Kursatilgan ma’lumotlarni takkoslashda smetani ijro etish jarayonida yuz bergan chetlanishlarni aniklash, bu chetlanishlarning sababini topish, shu asosda kelasi yilgi xarakatlar mikdorini tugri belgilash kerak.

Maktabgacha bolalar muassasalari smeta tuzish vaktida yana kelasi yilgi muassasaning ish kursatkichlari (gruppa va bolalar sonining ortishi, bolalarning muassasada bulish vakti va xokozolar) buyicha uzi buysungan yukori tashkilotning kursatmalariga amal kiladi. Smetada kiritilgan xarajatlar smeta blankasiga keltirilgan xisob-kitoblar bilan asoslangan bulishi shart.

Smetaga xisob-kitoblar bilan birga maktabgacha tarbiya muassasasi egallash turgan bino xakida umumiy ma’lumotlar (uning kubaturasi, maydoni, istish sistemasi, vodoprovod, kanalizatsiya mavjudligi) va muassasaning va kulamiga oid kursatkichlar (gruppa bolalar soni va xokozolar) xam keltiriladi. Smetaga maktabgacha tarbiya muassasasining pedagog, meditsina va boshka xodimlari tarifikatsiya ruyxati albatta ilova kilinishi shart. Mazkur ruyxat ikki nusxada tuziladi.

Smeta loyixasi tegishli ilovalar bilan maktabgacha tarbiya bolalar muassasalari tomonidan belgilangan muddatga yukori tashkilotlarga ikii nusxatda, zarur bulgan xollarda esa uch nusxada tuziladi.

Yukori tashkilot maktabgacha tarbiya muassasasining smetasini kabul kilib olgach, eng avvalo smetaning tugri tuzilganligini aniklaydi. Smetada barcha grafalar tulgazilgan, aloxida moddalar buyicha xarakat summalari tegishli xisob-kitoblar bilan boglangan, binoning kuaturasi va maydoni tugri kursatilgan, shuningdek, unga xodimlarning tarifikatsiya ruyxati ilova kilingan bulishi kerak.

Barcha xisob-kitoblar karab chikilgandan, xar bir modda buyicha xarajatlar aniklangandan va budjet xisobidan koplanadigan xarajatlar budjetda anik maksadlar uchun ajratilgan summaga teng xolga keltirilgandan keyin maktabgacha tarbiya muassasasining smeta blankasiga jami xarajatlar (aloxida modda buyicha va xammasi), shuningdek, budjet xamda ota-onalar mablagi xisobiga koplanadigan xarajatlar jami kvartallar buyicha tasdiklangan taksimotga binoan taksimlab yozib kuyiladi. Smeta yukori tashkilot tomonidan kabul kilingandan keyin maktabgacha tarbiya muassasasi xarajatlari va ota-onalardan tushadigan mablagni kvartallar buyicha taksimlab, xisob-kitob kilib kuyadi.

Xarajatlarni taksimlashda ba’zi xarajatlarning mavzumiy xarakterda bulishi (yokilgi tayyorlash, sabzavot jamgarish, remont ishlari va x.k.) xisobga olinishi shart. Boridi-yu, bolalar sonini kupaytirish kuzda tutilgan bulsa, bu bilan boglik sarflar (ish xalk, bolalarni ovkatlantirish va x.k.) tegishli kvartallar xarajatlar mikdorida uz ifodasini topishi kerak. Smetaning bir nusxasi muassasaga, ikkinchi nusxasi yukori tashkilotda koladi, uchunchi nusxasi esa markazlashgan buxgalteriyaga, kishlok Sovetiga, moliya bulimi va boshkalarga xazola kilinadi.

Smetaning tasdiklanishi smeta blankasi yuz tomonidagi maxsus yozuvi bilan rismiylashtiriladi. Mazkur yozuvda xarakatlarning jami summasi xodimlarning ish xaki fondi, smeta tasdiklangan kun kursatiladi. Sungra smetani tasdiklangan yukori tashkilot boshligi imzo chekadi. Va uning imzosi idora muxri bilan mustakkamlanadi. Smetani tasdiklagan tashkilot unga uzgartirish kirita oladi. Bu uzgarishlar yukori tashkilotning muassasaga yubolgan maxsus yozishmasiga asosan rasmiylashtiriladi.

II. Ishlab-chikarish kursatgichlarini aniklash.

Maktabgacha tarbiya bolalar muassasalarining xarajatlar xajmi asosan undagi gruppalar va bolalar soniga, xar bir bolaning bolalar muassasasida kancha vakt bulishiga boglikdir. Bunda bolalar soni va ularning xar biri bolalar muassasasida kancha vakt bulishiga oid kursatgichlar turli muddatdagi (9-10 soat, 12-14 soat va 24 soat) maktabgacha tarbiya va yasli gruppalari buyicha aloxida tulgaziladi. Muassasada sanatoriya gruppalar mavjud bulsa, ulardagi bolalar soni xam aloxidagi kursatiladi. Bu bulimda gruppalar va bolalarning yilboshidagi, yil oxiridagi xamda urtacha yillik soni kursatiladi. Planlashtrilayotgan yil borishida maktabgacha tarbiya muassasalarida smeta tuzilayotgan vaktda xakikatda mavjud gruppalar mikdori va bolalarning ruyxatda soni beriladi. Bu yukori tashkilot yullanmasi bilan muassasaga kabul kilingan bolalarning xammasi tushuniladi. Agar poriy yil smetasida bolalar muassasasini kengaytirish kuzda tutilgan bulsa, u xolda "Yil boshida" grafasida gruppalar mikdori va bolalar sonida joriy yoil oxirigacha yuz berini extimol bulgan uzgarishlar beriladi. Uzgarmasa "Yil oxirida" grafasiga xam yil boshidagi ma’lumotning uzi yoziladi. Planlashtirilayotgan yil uchun bir bolaning maktabgacha tarbiya bolalar muassasasida bulgan kunlar soni, odatda, davomat tabelidagi ma’lumotlarga suyanib, shuningdek, utgan yillar plani ijrosini analiz kilish asosida bolalarning turlicha mudat bilan bogchada kancha vakt bulganligiga karab anikladi.

V. Mavsumiy maktabgacha tarbiya muassasalarini saklashga oid sistemalarni tuzish.

Mavsumiy maktabgacha tarbiya muassasalarining smetalari muassasaning kancha muddatga ochilishini xisobga olgan xolda doimiy maktabgacha tarbiya muassasalari smetalari kabi tartibda tuziladi. Mavsumiy muassasalarda ish xaki fondini xisob-kitob kilgan vaktda xodimlarning navbatdagi otpuskasi uchun yoki foydalanilmagan otpuskalariga kompensatsiya tulash uchun mablag kuzda tutilishi kerak. Buning uchun xar bir oy uchun tegishli otpuska kunlari soniga kupaytiriladi.

VI. Yozgi soglomlashtirish tadbirlarini utkazish uchun ketadigan xarajatlar.
Yozgi soglomlashtrish tadbirlari vazirliklar va idoralari tomonidan ular uchun ittifok budjetida sotsialmadoniy tadbirlarga ajratilgan mablab doirasida, ittifokchi respublikalarda esa respublika budjeti doirasida amalga oshiriladi.

Korxonalar koshidagi maktabgacha tarbiya muassasalarida yozgi soglomlashtirish tadbirlari, shuningdek, ragbatlantirish fondi xisobiga xam utkazilishi mumkin. Yozgi soglomlashtirish smetasi aloxida tuziladi. Bunda ovkatlantirish normalari oshiriladi, ish vakti uzaytirilaydi yoki bokka kuchiriladi, ota-onalardan olinadigan xak kupaytiriladi. Bu munosabat bilan xodimlarining ish xaki, xujalik xizmatlari, bolalarni ovkatlantirish uchun kushimcha xarakat kuzda tutiladi.