Maktabgacha ta’lim muassasasi — maktabgacha yoshdagi bolalar ijtimoiy tarbiya maskani

Maktabgacha ta’lim muassasasi — maktabgacha yoshdagi bolalar ijtimoiy tarbiya maskani.

Maktabgacha ta’lim muassasasi — maktabgacha yoshdagi bolalar ijtimoiy tarbiya maskani.Maktabgacha taʼlim bolalar muassasalari - maktabgacha yoshdagi bolalarning ijtimoiy tarbiya muassasalari. Oʻzbekistonda bu muassasalarga bolalar yaslisi, yas.sh-bogcha, bolsiar bo/chasi kiradi. Maktabgacha taʼlim bolalar muassasalarib.

2 bosqichdan iborat. l-bosqich bolalar yaslisi boʻlib, u bulgan bolalarni qamrab oladi. Bu bosqichda bolalarni aqliy va jismoniy rivojlantirish. nutqini shakllantirish, ularni moddiy borliq, atrof-olam bilan tanishtirish hamda gigiyena masalalari boʻyicha amaldagi tayanch dastur asosida taʼlimtarbiya beriladi. 2-bosqich bolalar bogchasi boʻlib, boʻlgan bolalarni kamrab oladi. Bu bosqichda bolalarning nutqini rivojlantirish, ularning maʼnaviy kamolotini taʼminlash, jismoniy jihatdan baquvvat boʻlishlari uchun yoʻnaltirilgan taʼlimtarbiya jarayoni amalga oshiriladi. Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni boʻlgan bolalar uchun ham Maktabgacha taʼlim bolalar muassasalarib.m. mavjud bulib, ular maxsus dastur hamda texnik vositalar bilan taʼminlangan.
Oʻzbekistonda Maktabgacha taʼlim bolalar muassasalarib.m.ning moddiy texnika bazasi hamda metodik taʼmi-notini yaxshilashga qaratilgan bir qator qarorlar qabul qilingan. Maktabgacha taʼlim bolalar muassasalarib.m. uchun joriy qilingan "Uchinchi ming yillikning bolasi" tayanch das-turi ped. va psixologiya fanlari yutuklari hamda davlat va jamiyat talablariga tayangai holda yaratilganligi bilan alohila ahamiyatga ega.
Davlat va nodavlat Maktabgacha taʼlim bolalar muassasalarib.m. mavjud. Ular qaysi tashkilot qaramogida boʻlishidan qatʼi nazar OʻzR Xalq taʼlimi vazirligi uni kadrlar bilan taʼminlaydi va faoliyatiga ilmiy-pedagogik jihatlan rahbarlik qiladi. Maktabgacha taʼlim bolalar muassasalarib.m. uchun tarbiyachi va metodistlar Toshkent ped. unti, ped. institutlari va kollejlarida tayyorlanadi.
Turli tipdagi maktabgacha ta’lim muassasalari tashkiliy tuzilmasi va uning xususiyatlari.
Turli tipdagi maktabgacha tarbiya muassasalari Uzbеkiston Xalk ta'limi vazirligi xamda soglikni saklash vazirligi tomonidan tasdiklangan instruktiv dirеktiv xujjatlar va yuriknomalar asosida ish yuritilgan. Bular maktabgacha tarbiya tugrisidagi kontsеptsiya va nizomda bеlgilab bеrilgan.
Maktabgacha tarbiya muassasasi loyixa buyicha kurilgan yoki moslashtirilgan SNIP normalariga yongin xavfsizligi koidalariga javob bеradigan va ob-xavo haroitini, ekologik vaziftini tarkib tolgan milliy an'analarini xisobga oladigan binoda tashkil etiladi. Maktabgacha tarbiya muassasasining sigimi 320 urindan oshmasligi kеrak. Umumiy yunalishdagi maktabgacha tarbiya muassasalari uchun 140 urinli maxsus axamiyatga moliy maktabgacha tarbiya muassasasi uchun 90-120 urinni mukobil xisoblash zarur. Loyixalashga kuyiladigan talablar:
binolar shunday joylashishi kеrakli., bino dеrazalari ufk tomonda soyabonlar bulishi, kukamadzor еrlarga suv bilan uynash uchun foytanchali xovuzchalar bulishi, yulaklar va utish joylarini kattik narsa koplash suv basеyni 0,25 mеtr chukurlikda, kucha shovkinidan uzokda, maktabga yakin joyda, yongindan karish talablarga tulik javob bеradigan, iklimiy xususityalarini xosibga olgan xolda loyixalashtiriladi.
Maktabgacha tarbiya muassasasiga amaldagi koidagi binoan bolalarga mеditsina xizmati kursatish xukukiga ega. Bolalarga mеditsina xizmati kursatish, maxsus biriktirilgan soglikni saklash bulimlari yoki idorasi karam bulgan tеgishli mеditsina muassasasini, mеditsina xodimlari tomonidan amalga oshiriladi.
Mеditsina xodimlar bogcha ma'muriyati bilan bir katorda bolalarning salomatligi va jismoniy rivojlanishi davolash, profilaktika, tadbirlarini utkazish, sanatoriya gigiеna normalariga rioya kilishi, tarbiyalanuvchilarning rеjimi va ovkasi sifati ularning jismoniy va akliy yuklamalarining mеyoriy uchun ma'suldir. Maktabgacha ta’lim muassasasi uzluksiz ta’lim tizimining birinchi bosqichi, jamiyatning eng muhim ijtimoiy zaminidir. Maktabgacha ta’lim muassasi bolalarni tarbiyalash va rivojlantirish, ularni maktabga tayyorlashda yetakchi o‘rin tutadi.
Barcha turdagi maktabgach ta’lim muassasalari O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «2017 — 2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» 2016 yil 29 dekabrdagi PQ-2707-son qaroriga muvofiq Vazirlar Mahkamasi qarori asosida tashkil etiladi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasida ta’lim mazmuni maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablariga asosan ishlab chiqilib, O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan yoki tavsiya qilingan dasturlar bilan belgilanadi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasining ish tartibi va bolalarning ushbu muassasada bo‘lish vaqti davlat maktabgacha ta’lim muassasasining ustavi va muassisning qarori bilan belgilanadi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasida besh kunlik ish haftasi uchun, qoida tariqasida, quyidagi ish tartibi joriy etiladi:
12 soatli;
10,5 soatli;
9 soatli;
4 soatli.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasi joylashgan hududda yashaydigan aholi talablaridan kelib chiqib, davlat maktabgacha ta’lim muassasasida yoki uning alohida guruhlarida 6 kunlik ish haftasi ham joriy etilishi mumkin.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasida ovqatlanishni tashkil etish ushbu muassasa zimmasiga yuklatiladi hamda sanitariya qoidalari, normalari va gigiena normativlariga muvofiq amalga oshiriladi.
Bolalarga tibbiy xizmat ko‘rsatish davlat maktabgacha ta’lim muassasasining tibbiyot xodimlari va ushbu muassasaga belgilangan tartibda biriktirilgan hududiy sog‘liqni saqlash organlarining tibbiyot xodimlari tomonidan amalga oshiriladi.
Tibbiyot xodimlari davlat maktabgacha ta’lim muassasasi xodimlari bilan birgalikda bolalarning hayoti, sog‘lig‘i va jismoniy rivojlanishi, davolash-profilaktika tadbirlari o‘tkazilishi, sanitariya qoidalari, normalari va gigiena normativlariga, ovqatlanish rejimi va sifatiga rioya qilinishi uchun mas’uldirlar.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarning hayotini muhofaza qilish va sog‘lig‘ini mustahkamlashni tashkil etish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’limvazirligi va Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan belgilanadi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasining tibbiyot xodimlari faoliyatini nazorat qilish hududiy sog‘liqni saqlash organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasi rahbariyati tomonidan tibbiyot xodimining faoliyat olib borishi uchun zarur shart-sharoitlar (alohida xizmat xonasi, mebel va tibbiy jihozlar, birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan dori-darmonlar) yaratib beriladi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasi tibbiyot xodimlarining malakasini oshirish sog‘liqni saqlash tizimidagi malaka oshirish muassasalarida har uch yilda kamida bir marta bepul amalga oshiriladi.
Muassislari mahalliy davlat hokimiyati organlari bo‘lgan davlat maktabgacha ta’lim muassasasiga bolalarni qabul qilish qabul komissiyasining qaroriga binoan maktabgacha ta’limmuassasalari faoliyatini metodik ta’minlash va tashkil etish tuman (shahar) bo‘limlari tomonidan mazkur Nizomning 1-ilovasida keltirilgan shaklda beriladigan yo‘llanmalari asosida amalga oshiriladi.
Muassislari boshqa tashkilotlar bo‘lgan davlat maktabgacha ta’lim muassasalariga bolalarni qabul qilish ularning muassislari tomonidan belgilanadigan tartibda amalga oshiriladi. Bo‘sh o‘rinlar mavjud bo‘lgan taqdirda, ushbu davlat maktabgacha ta’lim muassasalari bolalarni maktabgacha ta’limmuassasalari faoliyatini metodik ta’minlash va tashkil etish tuman (shahar) bo‘limlarining yo‘llanmalari bo‘yicha shartnoma asosida qabul qilishi mumkin.
Maktabgacha ta’lim muassasasiga bolalarni qabul qilishda quyidagilar:
I va II guruh nogironlari;
ko‘p bolali oilalarning bolalari;
harbiy xizmatchilarning bolalari;
talabalar va pedagoglarning bolalari;
chin etim va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar davlat maktabgacha ta’lim muassasasiga qabul qilishda imtiyozlardan navbatsiz foydalanadilar.

Imtiyozlardan foydalanuvchi bolalarning ota-onalari imtiyoz berilishi uchun asos bo‘ladigan hujjatlarni qabul komissiyasiga taqdim etadilar.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasalarining mudirlari tomonidan davlat maktabgacha ta’lim muassasasidagi mavjud bo‘sh o‘rinlar haqida qabul komissiyasiga har oyning birinchi sanasidan kechikmay yozma ma’lumot kiritiladi.
Bo‘sh o‘rinlar haqidagi ma’lumot davlat maktabgacha ta’lim muassasasining mudirlari tomonidan imzolanadi va ularning to‘g‘riligi va o‘z muddatida kiritilishi uchun davlat maktabgacha ta’lim muassasasi mudiri shaxsan javob beradi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasining har bir guruhidagi bola soni me’yori kamida 20 nafar bo‘lishi, biroq 25 nafardan ortiq bo‘lmasligi lozim.
Guruhlarni boshqa yoshdagi guruhdan o‘tgan bolalar bilan to‘ldirish o‘quv yili oxiridan yangi o‘quv yiliga qadar (iyun, iyul, avgust oyida), yangi qabul qilinayotganlar bilan to‘ldirilishi o‘rinlar bo‘shashiga qarab amalga oshiriladi.
Davlat maktabgacha ta’lim muassasasida o‘quv yili har yili 2 sentyabrdan boshlanadi, keyingi yilning 1 iyunida tugallanadi va yangi o‘quv yili boshlangunga qadar sog‘lomlashtirish davri davom ettiriladi.
Tarbiyalanuvchilar soni davlat maktabgacha ta’lim muassasasi quvvatidan ortiq bo‘lgan davlat maktabgacha ta’lim muassasalariga bolalarni qabul qilishni vaqtincha to‘xtatish hududiy davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati markazi tomonidan berilgan xulosaga ko‘ra maktabgacha ta’limmuassasalari faoliyatini metodik ta’minlash va tashkil etish tuman (shahar) bo‘limlari huzuridagi qabul komissiyasining qarori asosida amalga oshiriladi.
Tarbiyalanuvchilar soni belgilangan me’yordan kamaygan yoki bolalarni qabul qilish uchun sanitariya qoidalari, normalari va gigiena normativlariga muvofiq shart-sharoit yaratilgan taqdirda, hududiy davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati markaziga xabar bergan holda maktabgacha ta’limmuassasalari faoliyatini metodik ta’minlash va tashkil etish tuman (shahar) bo‘limlari huzuridagi qabul komissiyasining roziligi bilan davlat maktabgacha ta’lim muassasalariga bolalar qabul qilinadi.

Maktabgacha yoshdagi bolalik davri fundamental ko'nikmalarni shakllantirish va rivojlantirish uchun qulay davrdir. Maktabgacha yoshdagi bolaning etakchi faoliyati - bu o'yin. Asosiy aqliy jarayonlarning rivojlanishi - xotira, e'tibor, fikrlash, tasavvur ham maktabgacha yoshdagi davrda faol rivojlanadi. Bolalar bog'chasidan maktab muassasasiga o'tish davrida bolaning tanasida va psixologiyasida qayta qurish sodir bo'ladi. O'yindan o'tish jarayoni bolaning o'quv jarayonini o'zi idrok etishida ba'zi qiyinchiliklarning paydo bo'lishi bilan bog'liq. Bolalar bog'chasi va maktab ishining uzluksizligi uzluksiz ta'limning yagona tizimda ushbu aloqalari o'rtasida maxsus yaxlit ta'lim muhitini yaratishni anglatadi. Ta'lim muassasalarining bunday yagona ta'lim muhitini tashkil etishdagi asosiy maqsadi ta'lim va tarbiya masalalariga yagona yondoshishni asosli rivojlantirishdir.
Oila va o'quv muassasasi o'rtasidagi hamkorlikni tashkil etishda o'qituvchilar va ota-onalarning bir-birlari haqidagi g'oyalarini shakllantirish muhim rol o'ynaydi. Bolalarni o'qituvchilar tomonidan idrok etish o'qituvchining o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, ularning o'qituvchini idrok etishidan biroz farq qiladi. Bolaga ta'lim ta'sirini tashkil etishda bolalar bog'chasi va oilaning uzluksizligi bola maktabgacha muassasaga kirgan paytdan boshlanadi. O'qituvchi chaqaloq tomonidan ikkinchi onadek qabul qilinadi, agar o'qituvchi barcha zarur hissiyot va kasbiy ko'nikmalarga ega bo'lsa. Binobarin, ota-onalarning o'zlari tarbiyachining tavsiyalari va tavsiyalarini tinglashga, ularni bajarishga, kerak bo'lganda yordam so'rashga tayyor.
Birinchi sinf o'quvchisi bo'lgan boshlang'ich maktab o'qituvchisi, o'qituvchining yaqin odam va birinchi yordamchi ekanligiga odatlangan bola uchun tushunarsiz masofada. Bolaning o'qituvchisi haqidagi tasavvurini to'g'ri va vaqtida tiklash - bu oila a'zolari va ta'lim muassasalari xodimlarining birgalikdagi vazifasidir. Ushbu yo'nalish ota-onalar yig'ilishlari, kelajakdagi o'qituvchilar bilan ota-onalarning uchrashuvlari va ota-onalar uchun to'garaklar o'tkazish orqali amalga oshirilmoqda. Agar rejalashtirilgan barcha tadbirlar professional ravishda amalga oshirilsa, bolalar bog'chasi va oilaning uzluksizligi maktab bolalari va o'qituvchilar tomonidan bolalar tomonidan idrok etishning etarli tizimini shakllantirishga imkon beradi.


Bolalar bog'chalari va maktablar ishida to'liq uzluksizlikni ta'minlaydigan ta'lim muassasalari faoliyatining asosiy yo'nalishi bolalar bilan ishlashdir. Ushbu yo'nalishni amalga oshirishda o'qituvchilar o'zlariga bolalarning maktab, maktab hayoti, o'qituvchilik faoliyati to'g'risidagi tasavvurlarini kengaytirish vazifasini qo'ydilar, ularning o'ziga xosligi bolalar bog'chasida darslarni o'tkazish xususiyatlaridan bir oz farq qiladi. "Maktab" deb nomlangan ta'limning keyingi bosqichiga o'tish jarayonida bola o'zini mutlaqo yangi muhitda ekanligini his qilmasligi kerak, lekin "bolalar bog'chasi - boshlang'ich maktab" yagona tizimida qolishda davom etadi. Uzluksizlik ta'lim maqsadlarida maktabga sayohatlar orqali amalga oshiriladi. Talabalar bolalar bog'chasining uzluksizligi bilan tanishadilar va boshlang'ich maktab o'quvchilar o'yin va ko'ngilochar tadbirlarda talabalar bilan aloqada bo'lgan o'quv yurtlarida muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda.
Bolalarni maktab hayotining o'ziga xos xususiyatlari bilan tanishtirish va kirish darslarini o'tkazish uchun maktab o'qituvchilari maktabga kirishdan oldin bir muncha vaqt bo'lajak birinchi sinf o'quvchilari uchun tanishtirish darslarini o'tkazadilar. Tajriba shuni ko'rsatadiki, bunday sinflarga tashrif buyuradigan bolalarning psixikasida adaptiv jarayonlarni shakllantirishga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Tizimdagi moslashuv darslarida qatnashgan bolalar ta'lim tizimidagi o'zgarishlarni ko'proq sezadilar, ular yangi jamoada tezroq moslashadi. Shu bilan birga, ular yangi talaba bilan yaxshi shug'ullanishadi va yangi o'qituvchini ijobiy qabul qilishadi. Bunday holatda bolalar bog'chasi va maktabning uzluksizligi maktab o'quvchilarining o'qituvchilar bilan birgalikda o'quv mashg'ulotlariga qo'shilishi tufayli amalga oshiriladi.


Maktabgacha ta'lim muassasalari, o'z navbatida, kelajakdagi birinchi sinf maktabining ishini tashkillashtirib, bitiruvchilarni yangi ta'lim darajasiga o'tish bosqichida kuzatib boradilar. Bunday maktab bolalar bog'chasida taxminan o'quv yilining oktyabridan mayigacha ishlaydi. Bo'lajak birinchi sinf o'quvchilarining o'qituvchilari majburiy ravishda "Bolalar bog'chasi - Boshlang'ich maktab: Ishdagi uzluksizlik" mavzusida o'tkaziladigan birinchi uchrashuvga taklif qilinadi, u erda o'qituvchilarning birinchi uchrashuvi, bolalarni qo'yib yuboradi va o'qituvchi bolalarni qabul qiladi. Maktabning keyingi yig'ilishlari bolalarning diagnostikasi, ota-onalarning so'rovini hisobga olgan holda o'tkaziladi. Bo'lajak o'qituvchilarni natijalar bilan tanishtirish maqsadga muvofiqdir va shu bilan bolalar bog'chasi va maktabning uzluksizligini ta'minlaydi. Kelajakdagi birinchi sinf maktabining ish rejasi oldindan tuziladi va o'quv yurtlari ma'muriyati va o'qituvchilar tarkibi bilan kelishiladi.P