Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

MAKTABDA JISMONIY TARBIYANI O‘QITISHNING DOLZARB MUAMMOLARI 
 
MATNAZAROV X.Y., KARIMOVA N.X., 
O‘ZBEKISTON DAVLAT JISMONIY TARBIYA INSTITUTI, TOSHKENT 
 
Bugungi kunda jamiyat oldida, xususan maktab oldida nafaqat bolalarni mustaqil hayotga tayyorlash, jismonan 
sog‘lom va ma`naviy yetuk qilib tarbiyalash, balki sog‘lom bo‘lishga o‘rgatish, uning ongida salomatlik kelajak va 
hayot muvaffaqiyati garovi ehtiyoji ekanligini shakllantirishga yordam berish singari muhim vazifalarni yechish turibdi. 
Bu xalq ta`limi sohasida tadbiq qilinayotgan yangi islohotlarning muhim yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. 

---

222 
Jahon hamjamiyatida oxirgi yillarda o‘sib kelayotgan yosh avlod salomatligini saqlash kelajakda davlat 
barqarorligining muhim omili asosiy goya sifatida qaralmoqda. 
Bolalar salomatligi holati tahlili bolalar kasalliklarining o‘sishini ko‘rsatadi. Salomatlik holatining bunday 
dinamikasi salbiy ijtimoiy-iqtisodiy ta`sirlar va ekologik omillar natijasi bilan tushuntiriladi. 
Umumta`lim maktablarda jismoniy tarbiya ta`limning bazaviy sohasi hisoblanadi. Buni jismoniy tarbiya 
yetakchi o‘rinlardan birini egallagan mahalliy va xorijiy o‘quv rejalarining tahlili tasdiqlaydi. 
Tarbiyaning bunday sohasi holati jismoniy va ma`naviy salomatlik asoslari bazasida amalda shaxsning har 
tomonlama rivojlanishi bilan asoslanadi. Bu bilan jismoniy tarbiyaning shaxs va jamiyat uchun qiymati, uning ta`limiy, 
tarbiyaviy va umummadaniy ahamiyati yuzaga keladi. 
Jismoniy tarbiyaning muhim elementlaridan biri – harakat madaniyati hisoblanadi. U o‘z ichiga makonda 
joylashish qobiliyati asoslarini, to‘siqlardan oshib o‘tish, buyumlar bilan harakat faoliyatini bajarishni o‘z ichiga oladi. 
Jamiyatda shakllangan harakat qobiliyatlarini rivojlantirishga ta`sir qiluvchi va shaxsni yaxlit tarbiyalovchi vositalar 
majmui ham jismoniy tarbiyaning muhim elementlardan biri hisoblanadi. 
Umumta`lim maktabida jismoniy tarbiyani o‘qitish ta`lim-tarbiyaning umumiy tizimiga uzviy bog‘langan va 
ta`lim tarbiya qonuniyatlariga amal qiladi. Shu bilan birga o‘quvchilarda o‘ziga, o‘z tanasiga yaxshi munosabatda 
bo‘lishni shakllantiruvchi, yangi irodaviy va ahloqiy sifatlarni tarbiyalashga hamda salomatlikni mustahkamlash va 
kamolotga erishishga ko‘maklashuvchi yagona o‘quv fani hisoblanadi. 
Jamiyatning ijtimoy-iqtisodiy ehtijojlariga muvofiq hamda umumiy va o‘rta maxsus ta`limi mazmunidan kelib 
chiqib ―Jismoniy tarbiya‖ fani maqsadi - har tomonlama rivojlangan shaxsni shakllantirishga yordam berish ekanligi 
yaqqol nomoyon bo‘ladi. O‘quvchilarning jismoniy tarbiya asoslarini egallashi jismoniy tarbiya o‘qituvchisi uchun 
mazkur maqsadga erishish vositasi hisoblanadi. Bu ehtiyojlar, motivlar, bilimlar, salomatlikning optimal darajasi va 
harakat qobiliyatlarining rivojlanishi, me`yoriy jismoniy rivojlanish, harakat, jismoniy-sog‘lomlashtirish va sport 
faoliyatini amalga oshirish ko‘nikmalari majmuasini o‘z ichiga oladi. 
Har bir jismoniy tarbiya o‘qituvchisi jismoniy tarbiya darsini o‘tkazish jarayonida ta`lim, tarbiya va shaxsni 
rivojlantirishning zamonaviy psixologik-pedagogik va fiziologik-pedagogik nazariyasiga tayanib, har bir o‘quvchining 
shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda ta`lim va tarbiyaning faol uslublaridan foydalanishi zarur. Shaxsiy va 
faoliyat yondashuvi tamoyili shundan iboratki, o‘quvchi insoniyat tomonidan soha bo‘yicha yig‘ilgan jismoniy va 
ma`naviy takomillashuv boyliklardan foydalanib usullarni egallaydi. 
O‘quv-tarbiyaviy jarayonni demokratlashtirish va erkinlashtirish kattalar va bolalarning bir-birlari ma`naviy 
dunyosiga kirish va bir-birini tushunish bilan o‘zaro bo‘liq jarayonda birgalikdagi rivojlanish faoliyati hamda ta`lim-
tarbiyada yuqori natijalarga erishishda hamkorlik g‘oyasiga asoslanadi. 
O‘quvchilarda salomatlik madaniyati va sog‘lom turmush tarzini tarbiyalash, jismoniy va ma`naviy 
barkamollikka erishish usullarini o‘rgatish umumta`lim muassasalarida jismoniy tarbiya mazmuni qayta ko‘rib chiqish 
zaruratiga olib keldi. Umumta`lim muassasalarida ―Jismoniy tarbiay‖ fani deganda ikkita tarkibiy qism – jismoniy 
tarbiya sohasida bolalar va o‘smirlarni xabardor qiluvchi va ijodiy faoliyatning uyg‘unligi tushuniladi.