Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

 
JISMONIY TARBIYA VA SPORTNING BOSHLANG‘ICH TAYYORGARLIKNING ASOSIY 
VAZIFALARI
 
ABDRAXMONOV U.A. O‘zDJTI. 
 
Boshlang‗ich sport ixtisosligi bosqichi shug‗ullanuvchilarning sport maktabda bo‗limlarining birinchi ikki 
yilini qamrab oladi. Bu bosqichdagi trenirovkaning asosiy vazifalari: umumiy va maxsus jismoniy tayyorlash, tanlangan 
sport turi va boshqa jismoniy mashqlarning texnika asoslarini egallash. Chuqur maxsus tayyorgarlik uchun kerakli 
qulay sharoit yaratish. 
Ko‗p sonli tadqiqotlar tomonidan isbot qilingan, sport mashg‗ulotining boshlang‗ich bosqichida eng katta 
samarani har tomonlama trenirovka beradi. Shuning uchun o‗smirlar bilan mashg‗ulotlarda sport texnikasini o‗rgatish 

---

175 
bilan bir qatorda jismoniy sifatlarni jismoniy tarbiyaning rang-barang vosita va metodlarini qo‗llash yo‗li bilan 
rivojlantirish zarur. 
Mashg‗ulotga maxsus tayyorgarlik mashqlari kompleksi kiritiladi, qaysiki tanlagan sport turida muhim 
ahamiyat kasb etadi. Biroq haddan tashqari tor ixtisoslik mashqlarini oshirish chuqurlashtirilgan trenirovka va sport 
takomillashuvi bosqichida sport natijalari o‗sishining barvaqt stabillashuviga olib keladi, yosh sportchilarning har 
tomonlama taraqqiyotiga zarar yetkazadi. 
Boshlang‗ich sport ixtisosligi bosqichida bolalar va o‗smirlarga musobaqalarda qatnashishga ruxsat beriladi. 
Sport turiga bog‗liq holda ixtisoslikning boshlanishidan birinchi musobaqalarda qatnashishgacha bo‗lgan muddat 1 
yildan 3 yilgacha cho‗ziladi. Shunday sport turlarida, sport va badiiy gimnastika, yengil atletikaning tezkor-kuch turlari, 
akrobatika, basketbollarda musobaqalarda qatnashishga 1-1,5 yillik ixtisoslashgan mashg‗ulotlardan so‗ng ruxsat 
qilinadi: chang‗i poygasi, konkida yugurish sportida 1,5-2 yildan so‗ng, figurali uchish, suzish, suvga sakrashda 2-2,5 
yildan so‗ng. 2.3.1-jadvalda bir qator sport turlarida ixtisoslashgan trenirovka va sport tayyorgarligining namunaviy 
boshlanish muddati keltirilgan. 
Sport tayyorgarligi va musobaqa jarayonida bitta pasport yoshi doirasida jismoniy rivojlanish 
ko‗rsatkichlarining sezilarli variantliligini hisobga olish lozim. Bolalarda bir va shu yoshning o‗zida tana o‗lchamida, 
proportsiyalarida jinsiy rivojlanish darajasida sezilarli farq kuzatiladi, shug‗ullanuvchilar harakat faoliyati tegishli 
biomexanik va funktsional xususiyatlari bilan shartlanadi. Maktab yoshidagi bolalarni o‗rganish va tarbiyalash 
jarayonida ularning geterxronlik taraqqiyoti bilan bog‗liq holda tabaqalashgan yondashuv zarur. 
Bolalarni jismoniy mashqlarning ratsional texnikasini bajarishga uzluksiz o‗rgatish uchun rang-barang 
ko‗nikma va malakalarning zaxiralarini yaratish, intilish zarur, chunki navbatda sport texnikasini muvaffaqiyatli 
takomillashtirish uchun, jismoniy sifatlarni rivojlantirish va harakat malakalarini shakllantirish jarayonlarining to‗g‗ri 
o‗zaro faoliyati uchun barcha sharoitni ta‘minlash darkor. Xususan, diqqatni shunga qaratish lozimki, mashqni 
ko‗rsatish, tushuntirish va bajarish o‗rtasidagi vaqt birligi uchun mazkur yosh guruhi uchun eng qulay bo‗lardi. 
Sport tayyorgarligining muvaffaqiyati jismoniy sifatlarni rivojlantirish darajasi va harakat malakalarini 
shakllantirish darajasining optimal nisbatiga bog‗liq. Tanlangan sport turida muvaffaqiyatga erishish uchun harakat 
ko‗nikma va malakalari, jismoniy sifatlarning rivojlanishi bilan paralel shakllanadi.
Xulosa: O‗smirlarda harakat ko‗nikmasi va malakasining shakllanishi kelajakda ratsional harakatlarni 
takomillashtirish uchun asos yaratadi. Shunga intilish zarurki, o‗smirlar mashg‗ulotning eng avval boshlanishidan yaxlit 
mashqning texnika asoslarini egallashlari lozim. O‗smirlar bilan mashg‗ulotlarda sport texnikasi asoslari o‗rganiladi, 
odatda, yengillashtirilgan sharoitda. Maxsus tayyorgarlik va yordamchi jismoniy mashqlar kompleksi keng qo‗llaniladi.