Мактабгача ёш даврида психик ривожланиш

Ўйин болалар хаётида шундай кўп киррали фаолиятки, унда катгаларга мансуб бўлган мехнат хам, турли нарсалар хақида тафаккур килиш, хом- хаёл суриш, дам олиш ва хушчакчақлик жараёнларининг барчаси ўйин фаолиятида аник бўлади.

Шуни хам таъкидлаб ўтиш керакки, ўйин

факат ташки мухитдаги нарса ходисаларни билиш воситасигина эмас, балки кудратли тарбия воситаси хамдир.

Rolli o’yin – maktabgacha yoshdagi bolalarning etakchi faoliyati. Rolli o’yin mazkur yosh davridagi bolalarning eng muhim foliyati bo’lib, ular bunday o’yinda go’yo katta yoshdagi odamlarning barcha vazifalari va ishlarini amalda bevosita «bajaradilar».

• Rolli o’yin – maktabgacha yoshdagi bolalarning etakchi faoliyati. Rolli o’yin mazkur yosh davridagi bolalarning eng muhim foliyati bo’lib, ular bunday o’yinda go’yo katta yoshdagi odamlarning barcha vazifalari va ishlarini amalda bevosita «bajaradilar».

Psixologiyada rolli o’yin faoliyati syujet va mazmundan tashkil topadi.Odatda syujet deganda, o’yin faoliyatida bolalar aks ettiradigan voqelikning doirasi tushuniladi. O’yinlarning syujeti xilma-xilligiga qaramay, rus psixologi E.A.Arkin o’yinlarni quyidagi tasnifini tavsiya qiladi:

• Psixologiyada rolli o’yin faoliyati syujet va mazmundan tashkil topadi.Odatda syujet deganda, o’yin faoliyatida bolalar aks ettiradigan voqelikning doirasi tushuniladi. O’yinlarning syujeti xilma-xilligiga qaramay, rus psixologi E.A.Arkin o’yinlarni quyidagi tasnifini tavsiya qiladi:
• 1) ishlab chiqarishga,texnikaga doir - qurilish, kasb-xunar, qishloq xo’jaliliga oid o’yinlar;
• 2) maishiy va ijtimoiy siyosatga doir - ro’zg’or, bog’cha, maktab, kundalik turmushga oid o’yinlar;
• 3) xarbiyga doir - urush-urush o’yinlari;
• 4) dramalashtirilgan - kino, spektakl va boshqalarga oid;

A. P. Usovaning tadqiqotida ta`kidlanishicha, rolli o’yin ishtirokchilarining safi yosh ulg’ayishiga qarab, jinsiy tafovutlarga binoan kengayib boradi: 1) uch yoshli bolalar 2-3 tadan guruhga birlashib, 3-5 daqiqa birga o’ynay oladilar; 2) 4-5 yoshlilar guruhi 2-5 ishtirokchidan iborat bo’lib, ularning hamkorlikdagi faoliyati 40-50 daqiqa davom etadi, o’yin davomida qatnashchilar soni ortib ham boradi; 3) 6-7 yoshli bolalarda rolli o’yin guruh yoki jamoa bo’lib birga o’ynash istagi vujudga keladi, natijada avval rollar taqsimlanadi, o’yinning qoidalari va shartlari tushuntiriladi (o’yin davomida bolalar bir-birlarining harakatini qattiq nazorat qiladilar).

• A. P. Usovaning tadqiqotida ta`kidlanishicha, rolli o’yin ishtirokchilarining safi yosh ulg’ayishiga qarab, jinsiy tafovutlarga binoan kengayib boradi: 1) uch yoshli bolalar 2-3 tadan guruhga birlashib, 3-5 daqiqa birga o’ynay oladilar; 2) 4-5 yoshlilar guruhi 2-5 ishtirokchidan iborat bo’lib, ularning hamkorlikdagi faoliyati 40-50 daqiqa davom etadi, o’yin davomida qatnashchilar soni ortib ham boradi; 3) 6-7 yoshli bolalarda rolli o’yin guruh yoki jamoa bo’lib birga o’ynash istagi vujudga keladi, natijada avval rollar taqsimlanadi, o’yinning qoidalari va shartlari tushuntiriladi (o’yin davomida bolalar bir-birlarining harakatini qattiq nazorat qiladilar).

Богча ёшидаги болаларда сезги, идрок, диккат, хотира, тасаввур, тафаккур, нутк, хаёл, хиссиёт ва ироданинг ривожланиши жадал кечади. Бола рангларни хали бир-биридан яхши фарк кила олмайди. Унга рангларнинг фаркини билишга ёрдам берадиган ўйинчоклар, рангли кийимлар, рангли халқалар, кутичалар ва шу сингари ўйинчоклар бериш максадга мувофикдир