Maktabga borish bola hayotidagi jiddiy o’zgarishli davr hisoblanadi

2.3. Ertalabki soatni o’tkazishning amaliy jihatlari
Ilk yoshdagi ikkinchi guruh bolalariga mo`ljallangan istiqbol reja ayni o`sha yirik bo`limlar: jismoniy tarbiya va bolalar sog`ligini mustahkamlash, bolalarni asab-psixologik rivojlantirish bo`yicha ish vazifa hamda mazmunini aniqlashni qamrab oladi.
Jismoniy tarbiyaga doir ishni rejalashtirishda asosiy e'tibor bolalarning asosiy harakatlari (yurish, yugurish, tirmashish)ni rivojlantirishga qaratiladi. Bu maqsadda harakatlarni rivojlantirish, chiniqtirish muolajalari o`tkaziladi (demak, rejalashtiriladi), shuningdek, madaniy gigienik malakalar va mustaqillik malakalari hajmi belgilanadi.
Istiqbol rejada bolani umumiy asab-psixologik rivojlantirishga doir ish dasturida ko`rsatilgan yo`nalishlarga oid quyidagicha: a) tevarak-atrof bilan tanishishni kengaytirish va nutqni rivojlantirish: b) buyumlar bilan harakatni rivojlantirish: v) o`yinni bolaning mustaqil faoliyati sifatida rivojlantirish: g) tengqurlari va katta yoshlilar bilan muloqot malakalarini shakllantirish yanada ani-roq qilib belgilanadi.
Rejaga qo`shimcha tarzda 1-1,5 oyga mo`ljallab birinchi guruhda qilinganidek, mashg`ulotlar turining setkasi ishlab chiqiladi. Mashg`ulotlar soni kun davomida uchtagacha qisqartiriladi, ammo davomiyligi ortiriladi.
Istiqbol reja va mashg`ulotlar setkasi asosida tarbiyachi maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar guruhidagi singari kundalik ish chizmasini tuzadi.
3- Tarbiyaviy ishni hisobga olish.
Rejalashtirish bolalar bilan bo`ladigan tarbiyaviy ishni muntazzam hisobga olish bilan uzviy bog`langan. Hisobga olish keyingi rejalashtirish uchun asosan xizmatni o`to`ydi, bolalarga ko`rsatishning samarali usullarini, faoliyatlarini tashkil etish shakllarini tanlashda tarbiyachiga umumlashtirishga o`rgatadi.
Tarbiyachi eng avvalo o`zining kalendar rejasini amalga oshirishga doir ishini hisobga oladi.
Tarbiyachi foydalangan ish shakli, metodi va usullariga uning samarali, natijaliligi, mazkur, bolalar jamoasi xususiyatlariga muvofiqligi nuqtai-nazaridan baho beradi. Hisobga olishda ayrim bolalarning ilgarilashlari, ularni xulq-atvorlarining xususiyatlari, mashg`ulot, o`yin, kundalik, faoliyatda, o`zlarini ko`rsatishlarini, qayd etish o`rinlidir. Bunda bolalarning faollik darajalarini, uning tabiati va yo`nalishini baholash alohida ahamiyat kasb etadi.
Hisobga olishda bolalar o`yinlari tahliliga alohida o`rin berish darkor. Bolalarning o`zlarini-o`zlari uyushtirishlari darajasi va tabiatini, o`yin mavzusi, unda paydo bo`layotgan yangilikni, barqaror birlashmalar borligini, tarbiyachining bolalar o`yinlariga aralashish tabiati va samarasini va shu kabilarni muntazzam qayd etib borish zarur.
4- Ilk yoshdagi bolalar guruhlarida yillik ishni hisobga olish.
Ilk yoshdagi bolalar guruhlaridagi ishni hisobga olishning asosini jismoniy va asab-psixika rivojlanish bola uchun kundalik tutiladi. Unda har bir bola sog`ligining holati: tana harorati, tomog`i, terisining holati va shu kabilar qayd etiladi. Bolalarning kun davomidagi xatti-harakatlari, uni rejim jarayoniga, mashg`ulotlarga nisbatan munosabati, shuningdek, uyqu, va sayrning davomiyligi ham unga kiritiladi.
Hisobga olishning bu turlaridan tashqari bola rivojlanishining maxsus varaqchasi yuritiladi. Unga har oyda (bir yoshli bolalar uchun) va ikkinchi guruh bolalari uchun 3 oyda bolaning jismoniy va asab-psixik rivojlanish asosiy ko`rsatkichlariga ko`ra baholanadi. Varaqchani shifokor tarbiyachi bilan birgalikda yuritiladi.
5- Yillik hisobotda ta'lim-tarbiyaviy ish.
Yillik hisobotda tarbiyachi o`tkazilgan ishni tahlil qiladi va bilim, malaka hamda ko`nikmalar darajasini, yosh guruhi dasturi talablariga muvofiq ta'riflaydi. Hisobotda bolalarning uyushganlik darajasi, ularni mustaqillik va faolliklarning rivojlanishi ko`rsatilgan. Tarbiyachi shakllangan xulq-atvor malakalarini bolalarning tengqurlari va katta yoshlilar bilan o`zaro munosabat qoida va normalarni egallaganlik darajalarini baholaydi. Madaniy-gigienik va o`ziga-o`zi xizmat ko`rsatish malakalarining hajmi, qanchalik o`rganilganligi, puxtaliligi, ongliligi baholanadi. Bolalarning harakat malaka va ko`nikmalarining daraja hamda sifati maxsus normativlarga ko`ra baholanadi.
Bolalar bog`chasining yillik hisobotiga bolalar bilan ta'lim-tarbiyaviy ishning holati va yakunlari haqidagi bo`lim kiritiladi. U tarbiyachilarning yillik hisobotlari asosida tuziladi. Unda yillik rejada qo`yilgan vazifalarning bajarilishi «Bolajon tayanch dasturi» asosidagi xulosalar keyingi yillik rejani tuzishda asos xizmatini o`taydi.
Respublika xalq xo'jaligi rejasi asosida maktabgacha ta'lim muassasalarini loyihalashtirish, rejalash belgilanadi. Maktabgacha ta'lim muassasasi o'z faoliyatida O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'!imi vazirligi, Qoraqalpog'iston Xalq ta'limi vazirligi tomonidan o'tkazilayotgan yagona siyosiy prinsiplarga amal qiladi. U budjet, banklar, ta'minotchilar va boshqa kontraktlar, shuningdek, tasarrufida turgan xalq ta'limi bo'limlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar oldidagi o'z majburiyatlarini vaqtida bajarilishi uchun mas'uldir.
Rejalashtirish istiqbol va joriy turlardan iborat.
Istiqbol rejalashtirish 10 yoki 5 yillarga mo'ljal oladi. Bu xalq ta'limi moliyaviy-iqtisodiy bo'limlarida va uzoq muddatga mo'ljallangan rejalarda aks etadi.
Joriy rejalashtirish har yili amalga oshiriladigan moliyaviy xo'jalik ishlaridir.
Maktabgacha ta 'Jim muassasasi reja, moJiya, mehnat intizomiga va pedagogik mehnat intizomiga qat'iy rioya qilishga majburdir.
Rejalashtirish O'zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi, Moliya vazirligi, Sog'liqni saqlash vazirligi, tomonidan ishlab chiqiladi.
llmiylik prinsipida rejalashtirish Xalq ta'limini ilmiy nuqtayi nazardan Xalq xo'jaligi rejasiga, davlat rejasiga asoslanib davlatimiz tomonidan ko'rsatib berilgmi. qonun, qaror, direktiv yo'l-yo'riqlari asosida amalga oshiriladi.
Maktabgacha ta'lim muassasasi yerdan, suvdan foydalanish, tabiatni muhofaza qilish, qurilish, ijtimoiy soh ani rivojlantirish, mehnat resurslaridan foydalanish, xodimlar soni va maktabgacha ta'lim muassasasi huquqi doirasidan tashqariga chiqadigan boshqa sohalar bo'yicha o'z rejasini xalq deputatlari kengashi bilan muvofiqlashadi.
Davlat maktabgacha ta'lim muassasasi budjet yoki tarmDq moliya prinsipi asosida faoliyat ko'rsatadi.
Maktabgacha ta'lim muassasalari vazirliklar, idoralar, xalq deputatlari kengashlari ko'rsatmasiga binoan ularga bo'ysungan korxonalar, muassasalar, xalq deputatlari tomonidan rejada belgilab berilgan bolalar kontingenti doirasida to'ldiriladi.


Xulosa
MTT yoshidagi bolalarning rivojlanishlarida qiziqishning ham roli g’oyat kattadir. Qiziqish bu voqyealikdagi narsa va hodisalarni birmuncha chuqurroq bilishga qaratilgan maxsus intilishlardir. Demak, qiziqish bilish jarayoni bilan bog’liq bo’lgan har bir shaxsning murakkab sifati hisoblanadi. MTT yoshidagi bolalar hamma narsalarga birdek qiziqa bermaydilar. Ular ayrim narsalarga ko’proq, boshqa bir narsalarga kamroq qiziqadilar. Lekin MTT yoshidagi bolalarning qiziqishlari katta odamlardagi kabi bir narsaga nisbatan qat’iy hamda mustahkam bo’lmay, bir narsadan ikkinchi bir narsaga tez-tez ko’chib turadi. Bundan tashqari, MTT yoshidagi bolalariing qiziqishlari juda tarqoq va yuzaki bo’ladi. Shuning uchun tarbiyachi kundalik faoliyatni rejalashtirayotganda ertalabki soatni to’g’ri tashkil etishi kerak. Tarbiyachi MTTda turli mashg’ulotlar, sayrlar, suhbatlar o’tkazish va kitoblar o’qib berish orqali bolalarda markazlashgan barqaror qiziqishlarni yuzaga keltirishga harakat qshshshi lozim.
Bola shaxsini shakllantirishda tarbiyachi alohida ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, uning har bir bolaning shaxs sifatida shakllanishida javobgarligini taqozo etadi. Shunga ko’ra tarbiyachi bolalarga kundalik hayotda o‘yinlarga, mashg‘ulotlarga, birgalikda mehnat faoliyatida, ular bilan bo‘ladigan muomalada, muloqotda ibrat, namuna bo‘lishi, bolani har tomonlama diqqat bilan o‘rganishi, uning shahsiy xusutiyatlari, qobiliyatlarini bilishi, pedagogik nazokotini namoyon qilishi, bolalarning xulq-atvori, ish natijalarini haqqoniy baholash va ularga o‘z vaqtida yordam ko‘rsata olish hamda oilaviy ahvoli bilan qiziqishi zarur hisoblanadi.