|
Макроиқтисодиётнинг ўрганиш, таҳлдил ва тадқиқ қилиш объекти нима? МАКРОИҚТИСОДИЁТ — алоҳида мамлакактнинг ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичларини, шунингдек, тармоқлар иқтисодиётига таалуқли катта миқёсдаги иқтисодий ҳодисалар ва жараёнлар йиғиндисини ўрганади.
Макроиқтисодий мувозанат
Макроиқтисодий барқарорлик
Макроиқтисодий мувозанат бу - ялпи талаб ва ялпи таклифнинг мувозанатлашган ҳолати тушинилиб, ялпи талаб ва ялпи таклиф эгри чизиғининг кесишган нуқтаси тушунилади.
Макроиқтисодий барқарорлик бу –иқтисодий ўсиш, тўлиқ бандлик ва нахларни барқарорлик даражасини таъминлашга йўналтирилган давлат чора-тадбирлар мажмуаси тушунилади.
Макроиқтисодий барқарорликнинг асосий кўрсаткичлари 1. Аҳоли бандлиги (ишсизлик 5-6%); - Тўлиқ бандлик бўлиши мумкинми? Ижобий ва сальбий томонлари; - Меҳнат ресурсларининг ўсиши ҳам устунлик. - Ўсиб бораётган меҳнат ресурсларини самарали бошқариш орқали, иқтисодиёт рақобатбардош-лигини ошириш; - Нима учун янги иш ўринлари керак? Ишсизлик даражаси тўғрисида маълумот
|
2000
|
2005
|
2010
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
2020
|
O‘zbekiston
Respublikasi
|
0,4
|
0,3
|
5,4
|
5,2
|
5,2
|
5,8
|
9,3
|
9,0
|
10,5
|
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
|
1,7
|
1,0
|
7,4
|
5,3
|
5,4
|
6,0
|
9,5
|
9,1
|
10,5
|
viloyatlar:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Andijon
|
0,3
|
0,1
|
5,8
|
5,6
|
5,6
|
6,0
|
9,6
|
9,2
|
10,9
|
Buxoro
|
0,3
|
0,1
|
5,2
|
5,5
|
5,4
|
5,5
|
9,0
|
8,9
|
10,6
|
Jizzax
|
0,3
|
0,3
|
5,7
|
5,2
|
5,4
|
5,0
|
9,4
|
9,2
|
11,0
|
Qashqadaryo
|
0,3
|
0,3
|
5,8
|
5,5
|
5,3
|
6,1
|
9,7
|
9,3
|
11,1
|
Navoiy
|
1,0
|
0,6
|
4,9
|
5,0
|
5,0
|
5,2
|
8,7
|
8,5
|
9,4
|
Namangan
|
0,5
|
0,4
|
5,9
|
5,2
|
5,3
|
5,8
|
9,5
|
9,1
|
10,6
|
Samarqand
|
0,4
|
0,2
|
6,0
|
5,7
|
5,7
|
6,5
|
9,7
|
9,3
|
11,0
|
Surxandaryo
|
0,2
|
0,1
|
5,8
|
5,5
|
5,6
|
6,7
|
9,5
|
9,3
|
11,1
|
Sirdaryo
|
0,4
|
0,2
|
4,5
|
4,9
|
4,4
|
5,1
|
9,6
|
9,3
|
11,0
|
Toshkent
|
0,1
|
0,1
|
4,1
|
4,1
|
4,1
|
5,2
|
9,0
|
8,9
|
10,5
|
Farg‘ona
|
0,2
|
0,1
|
5,7
|
5,4
|
5,5
|
6,4
|
9,7
|
9,3
|
10,9
|
Xorazm
|
0,5
|
0,9
|
5,5
|
5,4
|
5,5
|
5,7
|
9,5
|
9,1
|
10,9
|
Toshkent sh.
|
0,3
|
0,2
|
3,3
|
3,8
|
3,6
|
4,5
|
7,9
|
7,4
|
8,0
| Ишсизлик нафақаси миқдори қанча? - Қонунчиликка биноан, ишсизлик нафақаси 12 ойлик давр ичида кўпи билан 26 ҳафта давомида тўланади.
- Ишсизлик нафақаси миқдори қуйидагича:
- ➖ ишдан ва иш ҳақидан (меҳнат даромадидан) сўнгги 12 ойлик давр ичида маҳрум бўлган шахсларга – аввалги иш жойидаги ўртача ойлик иш ҳақининг 50 фоизи миқдорида, лекин меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори (МҲЭКМ – 822 минг сўм)дан оз бўлмаган миқдорда;
- ➖ ишдан ва иш ҳақидан (меҳнат даромадидан) маҳрум бўлган ҳамда узоқ (1 йилдан ортиқ) танаффусдан кейин меҳнат фаолиятини қайта бошлашга ҳаракат қилаётган шахсларга – МҲЭКМнинг 1 баравари миқдорида;
- ➖ илгари ишламаган, биринчи марта иш қидираётган шахсларга – МҲЭКМнинг камида 75 фоизи миқдорида.
Макроиқтисодий барқарорликнинг асосий кўрсаткичлари 2. Иқтисодий ўсиш. - барқарор ўсиш; - аҳоли жон бошига ЯИМ ўсиши; - аҳоли сонига ўсишига нисбатан тезроқ ўсиши; Макроиқтисодий барқарорликнинг асосий кўрсаткичлари 3. Нархлар барқарорлиги (инфляция) - аҳоли даромадлари тўлов қобилиятини сақлаш; - бозорлардаги барқарорлик; - инвесторлар ишончи; Макроиқтисодий барқарорликнинг асосий кўрсаткичлари 4. Давлат бюджетини мувозанати (ЯИМ нисбатан 3% гача бўлган бюджет дефицити); - бюджет даромадлари ва харажатларининг мувозанати; - ижтимоий харажатларни тўлиқ молиялаштириш; - инвестиция харажатларини қоплаш; - бюджет тушумларини таъминлаш Макроиқтисодий барқарорликнинг асосий кўрсаткичлари 5. Ташқи савдо сальдоси. - ижобий сальдони таъминлаш; - мамлакат иқтисодиёти рақобатбардошлигини ошириш; - жахон бозорларида ўз ўрнини эгаллаш; - олтин валюта захираларини ўсиши Макроиқтисодий барқарорликнинг асосий кўрсаткичлари 6. Алмашув курси барқарорлиги. - валюта бозоридаги барқарорлик; - тадбиркорлар ва инвесторлар ишончини ошириш; - экспортни қўллаб қувватлаш; - инвестициялар, хусусан тўғридан-тўғри инвестицияларни рағбатлантириш.
Макроиқтисодий сиёсатнинг мақсадлари:
- Макроиқтисодий мувозанат ва барқарорликни таъминлаш
- Юқори ва барқарор иқтисодий ўсишни таъминлаш;
- Юқори бандлик ва паст ишсизлик даражасини таъминлаш;
- Жон бошига юқори бўлган аҳоли даромадларини таъминлаш.
- Иқтисодиётнинг реал сектори:
- иқтисодий ўсиш, ишлаб чиқариш, инфляция, ишсизлик, истеъмол, жамғарма, инвестиция, аҳоли турмуш даражаси…
- Пул-кредит сектори:
- айирбошлаш курси, қайта молиялаштириш ставкаси, кредитлар, активлар, пул массаси...
- Солиқ-бюджет сектори:
- солиқ, даромад, ҳаражат, бюджет баланси…
- Ташқи иқтисодий сектор:
- экспорт, импорт, пул ўтказмалари, жорий операция счётлари, капитал билан операциялар, тўлов баланслари, ташқи қарз …
Макроиқтисодий секторлар
Валюта курси ўзгариши рисклари пастлиги; - Валюта курси ўзгариши рисклари пастлиги;
- Ташқи савдо дефицити нолга тенглиги ёки ташқи савдо баланси сальдоси мусбат бўлиши;
- Давлат бюджети дефицити пастлиги (3% дан кам бўлиши);
- Инфляция даражаси бир хонали, ўзгармас бўлиши, ва 5% дан ошмаслиги;
- Ишсизлик даражаси 4-5% дан ошмаслиги ва доимий паст даражада бўлиши
Do'stlaringiz bilan baham: |
