"makroiqtisodiyot"

Tovarlar  talabi  va  taklifi.  Uchinchi  bobda  tovarlar  uchun  talab  va  taklif  
iqtisodiyotni  yopiq  holatga  kelib  qolishida  markaziy  rol  o`ynaydi.  Shu  yopiq 
iqtisodiyot Solou modeli uchun o’rinlidir. Biz ishlab chiqarish hajmining qanchalik 
ko`pligini berilgan vaqtda va muqobil foydalanishda ko`rishimiz mumkin. 
 
Tovarlar Taklifi va Ishlab Chiqish Funksiyasi
. Solou modelidagi tovarlar 
taklifi  kapital  zaxirasi  vaishchi  kuchiga  bog`liq  bo’lganishlab  chiqarish 
funksiyasiga asoslanadi: 
Y =F(K, L). 
Iqtisodiy  o`sishning  Solou    modeli  ishlab  chiqarishfunksiyasinidoimiy 
ko`lamiga qaytishini anglatadi. Bu tahmin ko’pincha hayotiyga yaqin hisoblanadi 
va  yaqin  kelajakda  bu  tahlil  soddalshtirishga  yordam  berishini  ko`rsak  bo’ladi. 
Ishlab chiqarish funksiyasi qaytadan ko`rib chiqiladi agar doimiy bo`lmasa.  
zY =F(zK, zL) 
z  ning  istalgan  qiymatida  ijobiy  holatda.  O`shanda  agar  mehnat  va 
kapitalning har ikkalasi z tomonidan ishlab chiqarish vaqt oralig`ida ko`payadi va 
z ni o`zi ham ko`payadi.  
Mahsulot  ishlab  chiqarish  funksiyasining  o`zgarmay  qolishi  ishchi  kuchi 
miqdorining  iqtisodiyotda  hamma  sifatlarini  tahlil  qilishga  imkon  beradi.  Buni 
isbotlash uchunz 1/Lyuqoridagi tenglamagajoylaymiz 
 
 
Y/L =F(K/L, 1). 
Bu  tenglama  bir  ishchigato`g`ri  keladigan  ishlab  chiqarilgan 
mahsulotY/Lbir  ishchigato`g`ri  kapital  K/L  ni  ma’lum  vaqt  oralig`idagi 
funksiyasidir (1 soni o`zgarmas va shuning uchun e’tiborzsizdir). Bu shakl doimiy 
daromad tahminini nazarda tutib iqtisodiyot hajmini o`lchaydi, birishchigato`g`ri 
keladigan ishlab chiqarish va kapitalga ta’sir qilmaydi.  
                                                           
9
 N. Gregory Mankiw. Macroeconomics (7
th
 edition). USA, 2009, p 191 

---

144 
 
Chunki  iqtisodiyotning  katta-kichikligidan  qat`iy  nazar,bir  ishchiga  to`g`ri 
keladigan  barcha  miqdorlarni  qulay  bo`lishini  anglatadi.  Bir  ishchiga  to`g`ri 
keladigan  qiymatni  kichik  harflar  bilanbilgilab  olib,y=Y/Lbir  ishchi  boshiga 
ito`g`ri  keladiganshlab  chiqarilgan  mahsulot  va  k=K/L  birishchi  boshigato`g`ri 
keladigan  kapitaldir.  Ishlab  chiqarish  funksiyasini  quyidagicha  yozishimiz 
mumkin.  
 
 
y =f (k), 
bunda  f(k)  =  F(k,l).  12-1  rasmda  ushdu  ishlab  chiqarish  funksiyasi 
ko`rsatilgan. 
Ishlab  chiqarish  funksiyasini  qiyaligi  kapital  birligi  qo`shilganda,  bitta 
ishchi  qancha  miqdorda  qo`shimcha  mahsulot  ishlab  chiqarishini  ko`rsatadi.  Bu 
esa kapital chekli mahsulot miqdorini MPKni ko`rsatadi. Matematik quyidagicha 
yozib olamiz 
 
MPK =f(k -1) −f (k). 
 
Buni  12-1  rasmda  kapitalning  miqdori  o`sishi,  ishlab  chiqarish  funksiyasi 
bir tekisda davom etadi, bu esa chekli mahsuloti pasayishini qayd qiladi.  k 
pasayganda  ishchi  o`rtacha  ishchilar  soni  bilan  ozroq  kapital  oladi.  Shuning 
uchun  kapitalning  qo`shimcha  qismi  umumiy  ishlab  chiqarish  hajmiga  ko`p 
qo`shimcha mahsulotlar uchun juda foydalidir. k baland bo`lsa, o`rtacha ishchilar 
soni  kapitali  ko`p  bo`ladi.  Shuning  uchun  mahsulot  ishlab  chiqarish  birozgina 
ortadi.