"makroiqtisodiyot"

Barqaror  holat  va  kapitalni  o`sishi.  Har  qanday  vaqtda  kapital 
iqtisodiyotning    ishlab  chiqarishini  asosiy  omilidir,  lekin  kapital  vaqt  davomida 
o`zgarishi mumkin va bu sabablar iqtisodiy o`sishga o`zgarishlar bo`lishi mumkin. 
Xususan kapitalni ikki ishchi kuchiga tasir etadi: sarmoya va qadrsizlanish. Yangi 
zavod  va  uskunalar  investitsiya  hisoblanib  kapital  hajmini  oshishiga  sabab 
bo`ladi.  Kapitalni ishdan chiqishi qadrsizlanishdir va kapital hajmini tushishiga 
sabab bo`ladi. Keling bu kuchlarni muhokama qilaylik.  
Ko`rib  turganimizdek  ishchi  boshiga  investitsiya  darajasi    i  tenglamasi sy. 
Mahsulot  ishlab  chiqarish  funksiyasi  y  uchun  o`rnini  bosuvchi  ishchi  boshiga 

---

146 
 
kapitalning  funksiyasi  sifatida  ishchi  boshiga  investitsiya    bilan  ifodalashimiz 
mumkin. 
i = sf(k). 
Bu  tenglamada  yangi  kapitalni  jamg`arish    iga  kapital  hajmi  k  ga  bog`liq 
bo`ladi. Bu ko`rsatkich ishlab chiqarish funksiyasi f(k)tomonidan ishlab chiqarish 
miqdorini k ning istalgan  qiymatida anglatadi va jamg`arma va saqlash darajasi s 
o`rtasidagi ishlab chiqarish va jamg`armani anglatadi.   
 
 
 
 
Model amortizatsiya uchun javobgarlik har bir yil uchun ma`lum bir ulush 
dni  tashkil  etadi.Bu  yerda  d  yunon  harfi  delta  amortizatsiya  nisbati  deb  ataladi. 
Misol  uchun  agar  kapital  o`rtacha  25  foizni  tashkil  etsa  yillar  davomida. 
Amortizatsiya darajasi yiliga 4 foizni tashkil etadi (d=0.04). kapitalning  miqdori 
o`shanda  yiliga  dk  bo`ladi.  Biz  asosiy  kapitalga  invetitsiyalar  ta’siri  va 
qadrsizlanganini tenglama bilan:  
Asosiy kapitalni o`zgarishi barobar investitsiya minus eskirish.  
 
 
 
 
 
k  =i - k, 
k  asosiy  kapitalni  o`zgarishi  keyingi  bir  yil  va  undan  keyingi  yil 
o`rtasidagi farq. Chunki investitsiya i tenglamasi sf(k)nibiz quyidagicha yozishimiz 
mumkin. 
 
 
 
 
k =sf (k)  -  k.  
12-4  rasmda  kapitalning  ixtiyoriy  darajasi  k  uchun  investitsiya  va 
amortizatsiya  shartlari  grafigi  berilgan  oliy  asosiy  kapital  turi  investitsiya  va 
ishchi boshiga 
ishlab 
chiqarish 
Ishchi boshiga 
iste'mol 
Ishchi boshiga 
investitsiya 
Ishchi boshiga ishlab 
chiqarish, y 
Ishchi boshiga 
kapital, k