"makroiqtisodiyot"

Tovarlar bozori va IS egri chizig’i 
Mandell-Fleming  modeli  tovar  va  xizmatlar  bozorini  IS-LM  modeliga 
qaraganda  ko’proq  tasvirlab  beradi  va  sof  export  uchun  yangi  termin  qo’shadi. 
Ayniqsa, tovarlar bozori quyidagi tenglama bilan ifodalanadi.  
Y=C(Y-T) + I(r) + G + NX(e). 
                                                           
27
 N. Gregory Mankiw. Macroeconomics (7
th
 edition). USA, 2009, p 340 

---

189 
 
Bu  tenglama  shuni  bildiradiki,  jami  daromad  Y  iste’mol  C,  investitsiya  I, 
davlat  xarajatlari  G  va  sof    exportning    NX  yig’indisiga  teng.  Iste’mol  sof 
daromadga  (Y-T)  to’g’ri  proporsianal,  Investitsiya  foiz  stavkasiga  teskari 
proporsianal. Sof export valyuta kursiga (e)  tengkari bog’liq. Oldingiga o’xshab, 
biz valyuta kursini (e) har bir milliy valyutaga to’g’ri keladigan xorijiy valyutalar 
miqdori sifatida bilamiz – misol uchun (e) 100 yena bir dollar bo’lishi mumkin. Siz 
yana eslashingiz mumkin ya’ni biz 5 bobda  sof exportni nominal valyuta kursiga 
qaraganda (milliy va xoriji valyutalar narxlari) real valyuta kursiga bog’lagandik 
(ya`ni mamlakatdagi va xorijdagi tovarlarning o’zaro narxlari).  
Agar  e  nominal  valyuta  kursi  bo’lsa,  real  valyuta  kursi  eP/P*  ga  teng,  bu 
yerda  P  mahalliy  narx  darajasi  va  P*  xorijiy  narx  darajasi.  Mandell-Fleming 
modeli  mamlakatdagi  va  jahon  narxlari  darajasi  o’zgarmas  degan  farazga 
asoslanadi, shuning uchun real valyuta kursi va nominal valyuta kursi bir biriga 
to’g’ri proporsional. Bu degani, mahalliy valyutaning qadri oshsa, xorijiy tovarlar 
mahalliy  tovarlarga  qaraganda  arzonroq  bo’ladi  va  bu  eksportni  pasayiradi  va 
importni  oshiradi.  Yuqoridagi  tovarlar  bozori  muvozanatining  tovar  va 
xizmatlarga  va    xarajatlarga ta’sir  qiladigan ikkita  moliyaviy o’zgaruvchisi  (foiz 
stavkasi  va  valyuta  kursi)  mavjud,  ammo  vaziyatni  mukammal  capital  oqimi 
to’g’risidagi  tahmindan  foydalanib  soddalashtirish  mumkin.  Demak,  r  =  r*. 
quyidagi tenglama kelib chiqadi 
Y = C(Y − T ) + I(r*) + G + NX(e). 
Keling IS* tenglamasiga qaraylik. Biz bu tenglamani grafikda tasvirlashimiz 
mumkin, bunda gorizontal o’qda daromad, vertical o’qda valyuta kursi berilgan. 
Bu chiziq 12-1 rasmning (c) panelida ko’rsatilgan.  
 
IS* egri chizig’i pastga qaragan chunki yuqoriroq valyuta kursi sof eksportni 
kamaytiradi, bu esa o’z navbatida jami daromadlarni pasaytiradi. Buning qanday 
ishlashini ko’rish maqsadida, 14-1 rasmning boshqa panellari sof eksport va keyns 
xochi bilan birga olib boriladi IS egri chizig’ini keltirib chiqarish uchun. (a) panel, 
valyuta  kursidagi  e
1
  dan  e
2
  ga  ko’tarilish  sof  eksportni  NX(e
1
)  dan  NX(e
2
)  ga 
pasaytiradi.  (b)  panel,  sof  eksportdagi  kamayish  rejalashtirilgan  xarajatlar 
grafigini  pastga  ko’chiradi  va  bu  daromadni Y
1
  dan  Y
2
  ga  kamaytiradi.  IS*  egri 
chizig’i  valyuta  kursi  (e)  va  daromad  (Y)  o’rtasidagi  bog’liqlikni 
umumiylashtiradi.