Makroiqtisodiyot” Ma’ruzalar matni O’zbekiston Respublikasi Okiy va O’rta

Ishlab chiqarish samaradorligiga ta`sir etuvchi omil

Buxgalteriya hisobiga ko`ra kishi boshiga to`ri keladigan daromadni xalqaro farqlari mavjud bo`lib, bunda ishlab chiqarish omillarida ham farqlar mavjud bo`lib, ularning ishlab chiqarish faktorlaridan iqtisodiyotda foydalanish jismoniy va inson kapitali yoki samaradorligidagi farqlar deyishi mumkin. Bunda qashshoq bir mamlakatning ishchisi kambag`al bo`lishi mumkin chunki bunda yetarlicha ko`nikma va qobilyatlarga ega bo`lmagan va ko`nikmalardan yaxshi foydalana olmaydi. Bu masalani bayon qilish uchun Solou modeli kambag`al va boy o`rtasida katta farq yo`qligini tushuntirib (jamg`arma kapitali shu jumladan inson kapitali) yoki ishlab chiqarish o`rtasidagi farqlarni tushuntiradi.
Ko`p tadqiqotlar qilinganidek bu daromadning har ikkala turi nisbiy ahamyatini baholashga harakat qilingan. Aniq javobda o`qishga o`rganish o`zgaradi, lekin to`planish omili va ishlab chiqarish samaradorligi paydo bo`ladi. Bundan tashqari samaradorligi yuqori bo`lgan mamlakatlarda jismoniy va inson kapitali odatda samarali omillardan foydalanadi deb umumiy xulosa qilishimiz mumkin.<sup>17</sup>
Buni ijobiy talqin qilishni bir necha yo`llari bor. Faraz qilaylik jamg`arilgan mablag`lardan rag`batlantirish uchun foydalanib samarali iqtisodiyotga erishish mumkin. Inson yaxshi faolyati mobaynida iqtisodiyotda inson kapitali jamg`armalari rag`batlantirishga ega bo`lishi mumkin. Yana bir taxmin bu kapital katta jamg`arma samaradorligiga sabab bo`lishi mumkin. Agar ijobiy holatlar mavjud bo`lsa ishlab chiqarish
funksiyalari yaxshiroq bo`lishi kerak, shundan keyin mamlakatlar mablag`larini tejab qoladi va invistitsiya qiladi (agar bu izlanishlarda yaxshi ishlab chiqarish vazifalari bor bo`lsa ). Shunday qilib, katta ishlab chiqarish samaradorligi katta jamg`arma bo`lishiga yoki boshqa natija bo`lsihiga olib keladi. Oxirgi xulosa o`rnida har ikkala ishlab chiqarish va jamg`arish samaradorligi uchinchi o`zgaruvchi tomonidan boshqariladi. Balki uchinchi o`zgaruvchi hukumatning



¹⁷Robert E. Hall and Charles I. Jones, “Why Do Some Countries Produce So Much More Output per Worker Than Others?” Quarterly Journal of Economics 114 (February 1999): 83–116; and Peter J. Klenow and Andres Rodriguez-Clare, “The Neoclassical Revival in Growth Economics: Has It Gone Too Far?” NBER Macroeconomics Annual (1997): 73–103.
siyosatini o`z ichiga oluvchi jarayon bo`lib mamlakatning muassasalari sifat darajasi hisoblanadi. Bir iqtisodchi butun bir mamlakatni vaqt davomida boshqaradi. Yomon siyosat xuddi yuqori inflatsiya singari haddan tashqari budjet kamomadiga sabab bo`lib keng tarqalgan bozor aralashishiga va keng tarqalgan korrupsiyani qo`ldan qo`lga o`tishiga sabab bo`ladi.

2.