Makroiqtisodiyot fanidan mustaqil ish

IJOBIY TASHQI TA’SIRLAR
Ba’zi faoliyatlar uchinchi shaxslarga ham harajatlar joriy qilsa ham, boshqalar
bundan foyda olishadi. Masalan, ta’limni olaylik. Aksariyat hollarda, ta’lim
foydasi xususiydir: ta’lim iste’molchisi yaxshi ishchi bo`lib yetishadi va shuning
bilan yuqori maosh sifatida foyda oladi. Ammo ushbu xususiy foydadan tashqari,
ta’lim ijobiy tashqi ta’sir hosil qiladi. Ulardan biri shuki, yaxshi ta’lim olgan
odamlar ko`proq biladigan saylovchilar bo`lishadi, bu esa hamma uchun yaxshiroq
hukumat bo`lishini anglatadi. Yana bir tashqi ta’siri shuki, ko`proq ta’lim olgan
aholi past jinoyat darajasini anglatadi. Uchinchi tashqi ta’siri shuki, ko`proq ta’lim
olgan aholi texnologik rivojlanishni va tarqalishini ta’minlaydi, bu esa hamma
uchun samaradorlik va yuqori maoshga olib keladi. Ushbu uchta ijobiy ta’shqi
ta’sir sabab, odamlar ko`proq ta’lim olgan qo`shnilari bor bo`lishini xohlaydi.
Ijobiy ta’shqi ta’sirlar tahlili salbiy ta’shqi ta’sirlar tahliliga o`xshaydi. 3-
rasmda ko`ringanidek, talab chizig`i jamiyat uchun tovar qiymatini aks ettirmaydi.
Ijtimoiy qiymat xususiy qiymatdan yuqori bo`gani sababli, ijtimoiy qiymat chizig`i
talab chizig`idan yuqori bo`ladi. Maqbul miqdor ijtimoiy qiymat va taklif chizig`i
(harajat) kesishgan nuqtada bo`ladi. Shunday ekan, ijtimoiy maqbul qiymat
xususiy bozor aniqlagan miqdordan yuqori bo`ladi.
Yana bir marta, hukumat bozor ishtirokchilarini tashqi ta’sirni o`zlashtirishiga
undab bozor muvaffaqiyatsizligini to`g`riirlashi mumkin. Ijobiy tashqi ta’sirlar
holatidagi to`g`ri javob, xuddi salbiy tashqi ta’sirlar holatining teskarisi bo`ladi.
Bozor muvozanatini ijtimoiy maqbul darajaga yaqinlashtirish uchun, ijobiy tashqi
ta’sir subsidiya kiritishni talab qiladi. Aslida ham, bu hukumatni amaldagi
siyosatining o`zginasi: ta’lim davlat maktablari va hukumat grantlari asosida
subsidiya bilan ta’minlanadi.
Xulosa qilish uchun: salbiy tashqi ta’sirlar bozorlarni ijtimoiy zaruriyatdan
ko`proq miqdorda ishlab chiqarishga undaydi. Ijobiy tashqi ta’sirlar bozorlarni
ijtimoiy zaruriyatdan kamroq miqdorda ishlab chiqarishga undaydi. Bu muammoni
yechish uchun, hukumat salbiy tashqi ta’sirli tovarlarga soliq solish va ijobiy tashqi
ta’sirli tovarlarga subsidiya berish orqali tashqi ta’sirlarning o`zlashtirilishiga
erishadi.