Makroiqtisodiy

6-jadvalda
O‘zbekistonning 2019 – 2023 yillardagi tashqi savdo ko‘rsatkichlari (mln.AQSH dollari)

Tashqi savdo balansini uzoq muddatli barqaror rivojlantirishda O‘zbekistonning asosiy aktivlaridan biri (qisqa va o‘rta muddatda yer osti foydali qazilmalaridan foydalanish: oltin, uran, mis va b.) O‘rta va uzoq muddatda (20-30 yillar) - inson kapitalidan foydalanish bo‘lishi lozim. Fan (ixtirolar, yangi texnologiyalar, mahsulot namunalari), innovasiya (ilmni kommersiyalashtirish), ilmga asoslangan iqtisodiyot (qishloq xo‘jaligida gidroponika asosida unumsiz yerlarda meva-sabzavotlarni yetishtirish, quyosh energiyasidan elektr energiyasi ishlab chiqarish kabi) yo‘nalishlarda izchillik faoliyat olib borish lozim. Misol uchun, Birlashgan Arab Amirligida innovasiyalar va ularni kommersiyalashtirish, uning yalpi ichki mahsulotda neft va gazni xissasi 7% kamayib borishiga olib kelgan.


Markaziy Osiyoda makroiqtisodiy barqarorlashtirish siyosating mintaqa mamlakatlari iqtisodiga ta’siri
Tarkibiy islohotlar hamon davom etmoqda. Osiyo va Yevropa chorrahasida joylashgan Markaziy Osiyo strategik ahamiyati ortib bormoqda.1 Minerallar va uglevodorodlarga boy u jahon iqtisodiyotini muhim xomashyo: neft, gaz, ko'mir, metallar va qishloq xo'jaligi mahsulotlari. Uglevodorodlar va metallar Qozog‘iston yalpi ichki mahsulotining 30 foizini, eksportining 70 foizini va davlat daromadlarining yarmini tashkil qiladi (OECD, 2018a).
Tovarlar rivojlanish davrida davrida Qozog‘iston, O’zbrkiston va Turkmaniston dunyodagi eng yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlariga ega bo‘ldi. Ushbu yuksalish davrlari tsiklik bo'lib, 2014 yil o'rtalaridan so'ng global neft narxining pasayishi ushbu mamlakatlardagi o'sishga ta'sir qildi
2018-yilda mintaqa bo‘yicha o‘sish sur’atlari o‘rtacha 4,4 foizni tashkil etgan bo‘lsa-da, tovar narxlarining o‘zgaruvchanligi iqtisodiyoti to‘liq yoki qisman davlatga qarashli korxonalar tomonidan boshqarilayotgan mintaqada beqarorlik manbai bo‘lib kelgan.
Ushbu zaiflikni anglagan Markaziy Osiyo hukumatlari tarkibiy nomutanosibliklarni bartaraf etish va ko'p qatlamli bozor iqtisodiyotiga o'tish bo'yicha sa'y-harakatlarni davom ettirmoqda. Davlat mulkini va yana koʻplab korxonalarni xususiylashtirish rejalashtirilgan.
Ishbilarmonlik uchun yanada qulayroq sarmoyaviy muhit yaratish maqsadida Qirgʻiziston va Oʻzbekiston 2017-yildan buyon davlat boshqaruvidagi korruptsiyaga qarshi kurash boʻyicha baquvvat qadamlar tashladi. 2015-yildan buyon Qirgʻiziston va Turkmanistondan tashqari barcha mamlakatlarda yalpi ichki mahsulot ulushida tovar va xizmatlar eksporti oʻsdi lekin iqtisodiy baza nisbatan torligicha qolmoqda. Mineral o'g'itlar Qirg'izistondan tashqari hamma mamlakatlarda kimyo sanoatining asosini tashkil etadi, bu qishloq xo'jaligining iqtisodiyotdagi muhim rolini aks ettiradi (14.1-rasm).
Qishloq xo'jaligini qayta ishlash va ishlab chiqarish odatda boshqa joylarda sodir bo'ladi, ammo bu ozgina qo'shimcha qiymatga olib keladi (Hofman, 2018). Qishloq xoʻjaligi Oʻzbekiston yalpi ichki mahsulotining qariyb uchdan bir qismini tashkil etganiga qaramay, 2018-yilda qishloq xoʻjaligi 2014-yilga (25,2 milliard AQSH dollari) nisbatan qoʻshimcha qiymat (14,3 milliard AQSH dollari) kam boʻldi. Qishloq xoʻjaligini modernizatsiya qilish Oʻzbekistonning 2021-yilgacha rivojlanish strategiyasining asosiy yoʻnalishi hisoblanadi (Oʻzbekiston Respublikasi, 2017-yil).
Yana bir ustuvor masala - iste'mol tovarlari. Qozogʻiston, Moʻgʻuliston va Oʻzbekiston mashinasozlik quvvatlarini rivojlantirmoqda, bunda asosiy eʼtibor yengil avtomobillar, yuk mashinalari va avtobuslar ishlab chiqarishga qaratilgan (KEU, 2019; Oʻzbekiston Respublikasi, 2018).
Kreditlar Markaziy Osiyodagi joriy xalqaro infratuzilma loyihalari, jumladan, qator yirik avtomobil yo‘llari, temir yo‘llar, quvurlar va gidroelektr stansiyalariga kiritilgan xorijiy sarmoyalarning asosiy qismini tashkil etadi. Bu Jahon banki va Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, shuningdek, Xitoydan Mo‘g‘uliston, Qirg‘iziston va Tojikistonga quvur liniyasi qurayotgan Xitoyning “Bir kamar va yo‘l” tashabbusi investitsiya portfellarida o‘z aksini topgan (Hurley va boshqalar, 2018).
Qozog‘iston 1998 va 2013 yillarda Qirg‘iziston va Tojikiston a’zo bo‘lgach, 2015-yil 30-noyabrda Jahon savdo tashkilotiga (JST) a’zo bo‘ldi. Bu Qozogʻistonning xalqaro institutlarga integratsiyalashuvi yoʻlidagi muhim qadamdir, chunki u keng turdagi tovarlar va xizmatlar bozoriga kirishni taʼminlaydi va savdo kelishuvlari boʻyicha muzokaralar olib borish uchun asos yaratadi.