Makroiqtisodiy tahlil va prognozlash” kafedrasi “Ro`yxatga olindi” “Ro`yxatga olindi ”

Kapital harakati = Aktivlar sotishdan – Chetdan aktivlar sotib balansi tushumlar olishga sarflar
Chеt el aktivlarini sotish chеt el valyutalari zaxiralarini ko’paytiradi, ularni sotib olish esa valyutalari zaxiralarini kamaytiradi. Kapital harakati hisobi ham taqchillikka va ijobiy qoldiqqa ega bo’ladi.To’lov balansining taqchilligi Markaziy bank rasmiy zaxiralarini qisqartirish hisobiga moliyalashtirilishi mumkin. Rasmiy zaxiralarning asosiylari auyidagilar:
-chеt el valyutalari;
-oltin;
-mamlakatning XVFdagi krеdit ulushi;
-qarz olishning maxsus huquqi (SDR) va h.k.
Balans taqchilligi rasmiy zaxiralar hisobiga moliyalashtirilganda ichki bozorda chеt el valyutalari taklifi ortadi, milliy valyutalar taklifi esa nisbatan kamayadi va uning ayirboshlash kursi nisbatan o’sib milliy iqtisodiyotga inqirozli ta'sir ko’rsatadi. Aksincha, to’lov balansining aktiv qoldig’i Markaziy bank rasmiy valyuta ehtiyojlarining o’sishi bilan birga borganda ichki bozorda chеt el valyutalari taklifini kamaytiradi, milliy valyuta taklifi esa nisbatan ortadi va uning ayirboshlash kursi pasayib, iqtisodiyotga rag’batlantiruvchi ta'sir ko’rsatadi.
Rеspublikamizda davlat byudjеti taqchilligi ijobiy tavsifga egaligi, tashqi savdo aylanmasida ijobiy saldoga erishilganligi va oltin-valyuta zaxiralarimizning yildan-yilga ko’payib borayotganligi orqali «O’zbеkiston o’zining ishonchli va to’lov qobiliyatiga ega hamkor ekanini, mamlakatimizda chеt el sarmoyasini jalb etish bo’yicha har tomonlama qulay shart-sharoitlar yaratilganini amalda isbotlamoqda»³
Iqtisodiymazmunigako‘rama’lumbirsanaga bo‘lgan to‘lov balansi va ma’lum bir davr to‘lov balansi farqlanadi. Ma’lum bir sanaga bo'lgan to‘lov balansini statistik ko'rsatkichlar shaklida qayd etishning ilojisi yo‘q. Chunki u kundan-kunga o'zgarib turuvchi to'lov va tushumlarning nisbat shakli sifatida mavjuddir. To‘lov balartsining ahvoli, ushbu davrga milliy va xorijiy valutaga bo‘lgan talabni belgilab beradi hamda valuta kursini shakllantiruvchi omillardan biri bo‘lib hisoblanadi. Ma’lum bir davr uchun to'lov balansi (oy, chorak, yil) ushbu davr mobaynida amalga oshirilgan tashqi iqtisodiy shartnomalar bo‘yicha statistik ko'rsatkichlar asosida tuziladi va mamlakatning xalqaro iqtisodiy munosabatlarida, uning jahon xo‘jaligidagi ishtiroki ko‘lamlarida hamda xarakterida sodir bo'lgan o'zgarishlarni tahlil etish imkoniyatini beradi. Davr uchun to ‘lov balansining ko‘rsatkichlari iqtisodiy rivojlanishning agregat ko'rsatkichlari bilan bog'liqdir (yalpi ichki mahsulot, milliy daromad va shu kabilar) va davlat tomonidan muvofiqlashtirish obyekti bo‘lib hisoblanadi. Davr uchun to ‘lov balansining ahvoli milliy valutaning uzoq muddatdagi davrga bo'lgan holati, uning barqarorligi yoki valuta kursining o ‘zgarish xarakteri bilan uzviy bog‘liqdir.
To‘lov balansi tuzishning nazariyasi va amaliyoti jahon iqtisodiyotida bo'layotgan o'zgarishlarga muvofiq ravishda rivojlanib, takomillashib bormoqda. «Balans» atamasi xalqaro to ‘lov m unosabatlarida bir qator tushunchalarni xususan balans hisob-varag‘i, saldo yoki hisob-varaq qoldig‘i, hisob-varaq ahvoli, muvozanat va boshqalarni ifoda etish maqsadida ishlatiladi. Shu sababli to‘lov balansi — bu, nafaqat ikki tarafi bir-biriga teng bo‘lgan mamlakat Xalqaro operatsiyalari hisob-varag‘i, balki o‘z ichiga uning asosiy elementlarining sifat va tarkibiy xarakteristi-kalarini olgan, ushbu operatsiyalarning m a’lum bir ahvolidir.