Makroiqtisodiy siyosat maqsad va vazifalari. Yalpi ichki mahsulot (yaim) va uni milliy hisoblar tizimida hisoblash usullari

Makroiqtisodiy siyosat maqsad va vazifalari. Yalpi ichki mahsulot (YAIM) va uni milliy hisoblar tizimida hisoblash usullari.
Ismoilova Maxfuza
Makroiqtisodiyot umumiqtisodiy jarayonlarga urg’u beradi va umumiqtisodiy jarayonlar pul bilan tirik. Ya’ni, pul bo’lmagan, pul muammolari rivojlanmagan joyda makroiqtisodiyot bo’lishi mumkin emas. Makroiqtisodiyot milliy iqtisodiyotni tizim ko’rinishida, ya’ni mahsulot va xizmatlar, pul va qimmatbaho qog’ozlar, yollanma ishchi kuchi bozorlarini bir-biriga bog’lab o’rganadi, aynan mana shu jihati bilan mikroiqtisodiyotdan farq qiladi. U ikki turga bo’linadi: birinchisi pozitiv makroiqtisodiyot – real iqtisodiy voqeliklarni o’zaro aloqadorlikda o’rganadi. Ikkinchisi normativ-me’yoriy makroiqtisodiyot- iqtisodiy faoliyatning aniq yo’nalishlarini taklif etgan holda iqtsodiyot qanday bo’lishi kerak degan savolga javob beradi. Bundan tashqari makroiqtisodiy siyosatning bir nechta asosiy shakllari mavjud bo’lib, ular quyidagilar: pul-kredit, byudjet-soliq( odatda fiskal deb ham atalishi mumkin),investitsiya,tashqi savdo, ijtimoiy siyosat. Makroiqtisodiy siyosatning asosiy vazifasi makroiqtisodiy mutanosiblikni ta’minlash, iqtisodiy o’sish va aholi farovonligini ta’minlashdir.
Yalpi ichki mahsulot- bu biror davlatning hududida joylashgan korxona va tashkilotlarda ishlab chqarilgan tovar va xizmatlarning umumiy yig’indisidir. Uni uch xil usulda hisoblash mumkin. Birinchi usul- ishlab chiqarish usuli. Bunda yalpi ichki mahsulot barcha qo’shilgan qiymatlar yig’indisi sifatida aniqlanadi. Ikkinchi usul – xarajatlar usuli. Bunda yakuniy iste’molchilarning xarajatlari yig’indisi sifatida aniqlanadi. So’nggi, uchinchi usul bu daromadlar usuli, bunda yalpi ichki mahsulot barcha yakuniy iste’molchilarning daromadlari yig’indisi sifatida aniqlanadi. Misol uchun, iqtisodiyotda 3 ta olma va 4 ta nok ishlab chiqariladi. Ularni hisoblash uchun biz ularning bozor narxini olamiz. Aytaylik, olmalar donasi 2000 mingdan, noklarniki esa 3000 mingdan. Bunda YAIM, olmalar narxini olmalar miqdoriga ko’paytirib, unga noklar narxini noklar miqdoriga ko’paytirganda chiqqan miqdorni qo’shishdan hosil bo’ladi. Sonlar bilan ifodalasam:
YAIM= (2000*3)+ (3000*4)= 18 000
Demak Yalpi Ichki Mahsulotning qiymati 18 000 mingga teng.