Makroiqtisodiy barqarorlik iqtisodiy islohotlarning mustahkam asosidir

1.Bozor muvozanati haqida tushuncha va uning turlari.
Bozor muvozanati — bozordagi tapab va taklifntg miqdoran va tarkib jihatidan bir-biriga muvofiq kelishi. Bozor muvozanati bir lahzalik (oʻzgarmas taklifda), qisqa muddatli (tashkilot yoki firmalarning oʻzgarmas miqdori va ishlab chiqarish hajmining oʻzgarishi) va uzoq muddatli (iqtisodiy shartsharoit tashkilot, firmalar va mavjud talabning zamonaviy darajasiga muvofiq kelganda) boʻlishi mumkin. Talab va taklif uzoq vaqt bir-biridan ajralib qolsa, Bozor muvozanati buziladi. Umuman olganda Bozor muvozanati hamma tovarlarga nisbatan va uzok, vaqt boʻlishi mumkin. Ammo juzʼiy va ayrim tovarlarga nisbatan moslikning buzilishi muqarrar. Chunki ehtiyojning yuksalishi bilan yangi talab paydo boʻladi va u darhol qondirilmaydi. Bozor muvozanati ni taʼminlashning asosiy yoʻllari: tovar ishlab chiqarishni talab darajasiga yetkazish orqali bozorni toʻydirish; yetarli tovarlar zaxirasini barpo etish; talabgir tovarlar narxini oshirish, oʻtmay turgan tovarlar narxini pasaytirish; eksport va importning ortishi yoki kamayishi; aholi daromadlarining tovarlar va xizmatlar koʻpayishiga qarab ortib borishi; mehnat unumdorligining ish haqiga nisbatan tezroq oʻsishi. Bozor muvozanati maʼrifatli jamiyatda narxlar bilan bozorni tartibga solish orqali taʼminlanadi. Haqiqiy hayotda tovarlarni sotib olish va sotish bo'yicha operatsiyalar yuqoridan talab narxi va pastdan taklif narxi bilan cheklangan har qanday narxda amalga oshirilishi mumkin. Bitimning haqiqiy narxi ko'plab qo'shimcha omillarga bog'liq bo'ladi: a) kuchlar muvozanatiga (sotuvchilarning bozordagi ustunligi (monopollik) haqida gap ketganda, albatta, bitimlar ko'tarilgan narxda tuziladi, qarama-qarshi vaziyatda - xaridorning ustunligi (monopsoniya) - aksincha, bitimlar eng past narxda tuziladi; agar kuchlarning ma'lum bir muvozanati bo'lmasa, u holda narxlar har qanday diapazonda o'rnatilishi mumkin); b) bitimlar ishtirokchilari o'rtasida ma'lumot yetishmasligi va tajriba yetishmasligi sababli mantiqsiz xatti-harakatlardan. Butun kosmosda faqat bitta barqaror nuqta bor, ya'ni pozitsiyani o'zgartirish har ikki tomon uchun foydali bo'lmaganida, bunday muvozanat. Muvozanat nuqtasida bozor xatti-harakatlari optimallashtiriladi. Bozor ayirboshlash kategoriyasi bo’lib, ishlab chiqarishning uzluksiz takrorlanib turishiga yordam beradi. Ishlab chiqarish, yangidan boshlanishi uchun yaratilgan tovarlar sotilishi va ularning pulga aylanishi, puldan esa kerakli iqtisodiy resurslar xarid qilinishi zarur. Bozor vositasida tovarni sotishdan tushgan mablag’lar hisobiga, ishlab chiqaruvchilar resurslar sotib olish yo’li bilan sarflangan ishlab chiqarish vositalari o’rnini qo’laydigan va ishlab chiqarishni kengaytirish uchun kerakli moddiy va mehnat resurslariga ega bo’ladilar. Bozor orqali resurslarning erkin harakati ta’minlanadi va ularning tarmoqlar o’rtasida taqsimlanishi ro’y beradi. Iste’molchilar bozorda u yoki bu tovarga bo’lgan talabini bildiradi. Bozor bu talabni ishlab chiqaruvchilar va resurslarni etkazib beruvchilarga uzatadi. Resurslar talab bildirgan tarmoqlar va sohalar o’rtasida taqsimlanib turadi.² Bozorda taklif qilinadigan tovarlarning miqdori talabning miqdoriga teng bo'lgan narx muvozanatli narx, bu narxga mos keladigan tovarlar hajmi esa muvozanatli miqdor deb nomlanadi.Muvozanat - bu tizimning shunday bir holatiki, agar unga biror bir tashqi kuch ta'sir qilmasa, u o‘zining ushbu holatini saqlab qoladi. Talab va taklif modelida talab chizig‘i bilan taklif S chizig‘ining kesishgan nuqtasi bozor muvozanatini bildiradi. Demak, bozor muvozanati talab hajmi bilan taklif hajmining tengligini ta'minlaydigan narx darajasi va tovar miqdori bilan aniqlanadi. Talab va taklif qonuniga ko‘ra shuni ta'kidlash mumkinki, agar bozor muvozanat holatida bo‘lsa, u holda, uning qatnashchilari tovar narxini yoki tovar miqdorini o‘zgartirishga hech narsa sabab bo‘lmaydi