|
2.2 Banktegi depozit xizmetlerin analizlew.
III – Bap Bank depozit siyasatınıń nátiyjeliligin jetilistiriw jolları
3.1 Bank depozit siyasatın jetilistiriw quralları
Depozit siyasatınıń natiyjeliligin asırıw, sonıń menen birge, depozit resursların basqarıw sapasın jáne de jaqsılaw maqsetinde depozit portfeliniń turaqlılıǵındı bahalaw indikatorların engiziw maqsetke muwapıq. Sol orında atap kórsetiw kerekki, koronavirus pandemiyasına qarsı ilajlardıń ámelge asırılıwı kóplegen unamsız jaǵdaylar menen bir qatarda fizikalıq hám yuridikalıq adamlardıń depozitlerı kóleminiń azayıp barıwına alıp keldi. Bul process banklerdiń depozit bazasınıń kúshsizleniwine alıp kelip atır. Bunday indikatorlar xalıq aralıq bank ámeliyatında keń qollanılıwına qaramastan, mámleketimiz bankleri ámeliyatında derlik paydalanilmaydi. Bunnan kelip shıqqan halda depozit portfeli turaqlılıǵın indikatorların kórip shıǵıwǵa háreket etemiz:
1-indikator. Depozit summasınıń R procentke shekem bolǵan bólegin depozit shártnamasında belgilengen múddetten aldın qaytarıp alıw múmkinshiligı (PEW - the probability of early withdrawal tap the level of P percent).
Ámelge asırılıp atırǵan analiz maqsetlerinen kelip shıqqan halda R kórsetkishi dárejesi 0 den 100 procentkeshe bolıwı múmkin. Atap aytqanda, kórsetkishtiń 0 procentke teń bolıwı qosılǵan depozitlerdiń tolıq qaytarıp alınıwın bildirse, 100 procentlik dáreje usı depozitlerdiń bank esapbetlerinde qalǵanlıgınan dárek beredi.
Bul indikator tómendegi formula boyınsha esaplanadı :
PEW=
Bunda Np - depozit shártnamasında belgilengen depozit summasınıń R procentke azayǵanlıǵı belgilengen shártnamalar sanı ;
N - jámi depozit shártnamaları sanı.
2-indikator. Depozit summasınıń R procentke shekem bolǵan bólegin depozit shártnamasında belgilengen múddetten aldın qaytarıp alıwdıń tartılǵan múmkinshiligı (WPEW - the weighted probability of early withdrawal tap the level of P percent).
Itimallılıq dárejesin anıqlaw qaǵıydaları 1-indikatordaǵı qaǵıydalarǵa sáykes keledi.
Bul kórsetkish tómendegi formula boyınsha esaplanadı :
WPEW=
Bunda SIAr (the sum of initial amount) - depozit shártnamasında belgilengen depozit summasınıń R procentke azayǵanlıǵı belgilengen shártnamalar boyınsha qarjılar qaldıg'i;
SIA - jámi depozit shártnamaları boyınsha esapbetlerdegi qarjılar qaldıg'i.
3-indikator. Depozit summasınıń R procentkeshe bolǵan bólegin depozit shártnamasında belgilengen múddetten aldın birinshi ret qaytarıp alıwǵa shekem ótken kúnniń ortasha sanı (ANDEW - the average number of days before early withdrawal tap the level of P percent). Indikator tómendegi formula boyınsha esaplanadı :
ANDEW=
Bunda (NDEWP) (the number of days before early withdrawal tap the level of P percent) - i shártnama boyınsha depozit summasınıń R procentkeshe bolǵan bólegin depozit shártnaması dúzilgen sáneden baslap birinshi ret qaytarıp alıwǵa shekem ótken kún sanı.
NP - shártnama boyınsha depozit summasınıń R procentke shekem bolǵan bólegi azayǵan depozit shártnamaları sanı.
4-indikator. Depozit summasınıń R procentke shekem bolǵan bólegin depozit shártnamasında belgilengen múddetten aldın birinshi ret qaytarıp alıwǵa shekem ótken kúnniń ortasha tartılǵan muǵdarı (WANDEW - the weighted average number of days before early withdrawal tap the level of P percent). Bul indikator tómendegi formula boyınsha esaplanadı :
WANDEW=
Bunda (NDEWP) (the number of days before early withdrawal tap the level of P percent) - i shártnama boyınsha depozit summasınıń R procentkeshe bolǵan bólegin depozit shártnaması dúzilgen sáneden baslap birinshi ret qaytarıp alıwǵa shekem ótken kún sanı ;
IAi - i shártnama boyınsha depozit summasınıń R procentkeshe bolǵan bólegin qaytarıp alınǵan depozit shártnamasınıń dáslepki summası.
Joqarıda keltirilgen indikatorlar kommerciyalıq bankleri ámeliy iskerliginde qollanılıwı boyınsha ayırım ayrıqshalıqlardı atap kórsetiw múmkin:
- birinshiden, depozit portfeli quramında bolǵan depozitlerdiń túrleri hám múddetlerinen kelip shıqqan halda kórsetkishlerdiń differentsiallanǵan shkalası islep shıǵilıwı múmkin. Olar analiz maqsetinden kelip shıqqan halda bólek alınǵan amanatshılar gruppaları boyınsha da qáliplestiriliwi múmkin;
- ekinshiden, depozit summasınıń múddetinen aldın qaytarıp alınıwınıń tartılǵan múmkinshiligı (WPEW) hám depozit summasınıń múddetinen aldın birinshi ret qaytarıp olgunga shekem ótken kúnning ortasha tartılǵan sanın (WANDEW) ifodolovchi indikatorlar juplıǵında júzege kelgen jaǵday (kórsetkishler dárejesi) iri amanatlar boyınsha shártnamalardıń perspektivasına saldamlı tásir ótkeredi. Usı kórsetkishler iri amanatshılar yamasa óz-ara baylanıslı amanatshılar toparın analiz etıwde paydalı bolıp tabıladı;
- úshinshiden, usınıs etilgen indikatorlar máwsimlik ózgerisler yamasa ekonomikalıq jaǵdaydıń jamanlasıwı yaǵnıy ayrıqsha jaǵdaylar tásiri astında depozitler kóleminiń azayıp barıw tendentsiyaların operativlik menen anıqlaw múmkinshiligin beredi. Unamsız tendentsiyalar anıqlanǵanda kommerciyalıq banki likvidlilik pozitsiyasın saqlap qalıw, sonıń menen birge, ekonomikalıq normativlerge ámel etiliwi támiyinlew boyınsha tiyisli ilajlardı qáliplestiriwde bul kórsetkishler qollanılıwı múmkin.
Kommerciyalıq bankleri depozit siyasatınıń natiyjeliligin bahalaw boyınsha joqarıdaǵı kestede keltirilgen koefficiyentler analiz atırǵan bank iskerlik alıp baratırǵan ortalıq, onıń kólemi hám iskerliginiń ústin turatuǵın baǵdarlarına qaray kemeytiriliwi yamasa qosımsha kórsetkishler menen toltırılıwı múmkinligi S. v. Rikov tárepinen bólek belgilengen. Qániygelik jumısımız sheńberinde analiz etilgen hám basqa ilimpazlar hám de qánigeler tárepinen bildirilgen pikir hám oy-pikirler, sonıń menen birge, jáhán bankleri ámeliyatında kommerciyalıq bankleri depozit siyasatınıń natiyjeliligin bahalaw boyınsha qollanilayotgan stilistikalar hám kórsetkishler kompleksin úyreniw tiykarında depozit siyasatınıń natiyjeliligin bahalaw indikatorlarini shıǵıwǵa háreket etemiz. Sol orında atap kórsetiw kerekki, koronavirus pandemiyasına qarsı ilajlardıń ámelge asırılıwı kóplegen unamsız jaǵdaylar menen bir qatarda fizikalıq hám yuridikalıq adamlardıń amanatları kóleminiń azayıp barıwına alıp keldi. Bul process banklerdiń depozit bazasınıń kúshsizleniwine alıp kelip atır.
Do'stlaringiz bilan baham: |
