Majolis un-nafois

“Chun usuli shash qalam kardam raqam, Gasht tarixash “usuli shash qalam”.

Bu ta‘rix moddasi iborasi bo‗lib, abjad qoidasiga binoan 897 (1491-92) chiqadi.

―G‘azal mulkining sultoni‖ Alisher Navoiy ayni paytda nasr mamolikining xoqoni ham edi²¹. Sharq ijodkorlariga oid asarlarda nasr va nazmda qo‘llanilgan badiiy san‘atlarning 120 xili ma‘lum. Ana shu san‘atlar uchga bo‘linadi:

1. 
   Lafziy;
   
2. 
   Ma‘naviy;
   
3. 
   Mushtarak.
   

Navoiyning ―Majolis un-nafois‖ asarida badiiy san‘atlar keng qo‘llanilgan.Quyida ulardan ayrimlariga to‘xtalib o‘tamiz.





²¹ Шайхзода М. Навоийнинг фалсафий қарашлари ва поэтик махорати хақида. Тошкент. 1978. 83- б.

Maklubi mustaviy – she‘riy san‘at bo‘lib, biror jumla yoki biror misra‘ she‘rni o‗ngdan ham, chapdan ham bir xil o‗qiladigan qilib tuziladi. Navoiy ―Majolis un- nafois‖ning ikkinchi majlisida Mavlono Abdulvahhob haqida ayta turib, ushbu janrga to‘xtalib o‘tadi: ―Ul zurafodin biri ―maqlubi mustaviy‖ san‘atida ―murode doram‖ alfozin topib qoziga arz qilibdur. Ul oz taammul bila ―baroyad yorab‖ alfozi bila javob beribdurkim, bu ishi ta‘rifdan tashqaridir.‖Murode doram (murodim bor) va – baroyad yorab (Iloho yetilgusi) so‗zlari har ikki tarafdan bir xil o‗qiladi. To‘rtinchi majlisda Xoja Kamoliddin Udiy haqida ma‘lumot bera turib, ushbu baytni maklubi mustaviy san‘atiga misol qilib keltirgan: