Majolis un-nafois

57 

 

“Ey zi mehri orazat gardun g‟ulom, 

Yusufero kardaand Ya‟qub nom”. 

Tarjimasi: Yuzing quyoshiga dunyo quldir, Yusufga Ya‘qub deb ot qo‘ydilar. 

Navoiy  o‘tkir  istehzo  bilan  bu  shoir  ―bir  bayt  aytib,  aqli  va  tab‘i  ne  miqdor 

ekanini  isbot  qildi‖,  deb  yozadi.  ―Majolis‖da  ijtimoiy  mazmunga  ega  bo‘lmagan 

,she‘riyat  qoidalariga  to‘la  qilinmay  yaratilgan  asarlarning  ijodkorlari  keskin  tanqid 

ostiga  olingan.  Xurramiy,  Osafiy,  Sog‘ariy,  Shihob  va  boshqalar  shular 

jumlasidandir

27

. Navoiy badiiy ijod mahsuli  yuzasidan  bildirilgan  fikrlarga-  tanqidga 

e‘tibor  bilan  qarash  lozim,  degan  masalani  o‘rtaga  tashlaydi.  ―Majolis‖  da  tanqidga 

hurmat  bilan  qaragan  san‘atkorlar  haqida  ham,  tanqidni  mensimay  tanqid  qilishga 

yo‘l  qo‘ymagan  shoirlar  haqida  ham  so‘z  ketadi.  Abdusamad  Badahshiy  haqida 

―…masnaviygo‘y  va  musannif  kishi  erdi.  Bir  baytida  tajnis  hayol  qilib,  qofiyasini 

g‘alat  qilib  berdi,  faqir  ani  voqif  qilg‘och  filhol  mutanabbih  bo‘ldi.  Izhori 

minnatdorlig‘  ham  qildi…‖  deb  yozadi  va  bu  shoir  bilan  oralarida  shundan  so‘ng 

do‘stlik paydo bo‘lganini e‘tirof etadi.  

Xusraviy  degan  shoir  haqidagi  ma‘lumotda  esa  Navoiy  uning  o‘ziga  bino 

qo‘yganligi, teztabiatliligi bilan izohlanadigan yana bir nuqsonga e‘tiborni tortadiki, u 

ham  bo‘lsa  –  she‘rlari  yuzasidan  aytilishi  mumkin  bo‘lgan  tanqidiy  fikrlarga  yo‘l 

qo‘ymasligidir:  ―…faqir  qoshiga  ba‘zi  mahalda  she‘r  keltursa  erdi,  burunroq  andoq 

kalom  surar  erdikim,  dahl  qilmoq  yo‘li  bog‘lanur  erdi.  Zaruratan  barcha  she‘rin 

tahsin  qilmoq  kerak  erdi.  ‖Navoiyning  Xurramiy  degan  shoir  shahsiyati  va  ijodi 

haqidagi ma‘lumotlari ham g‘oyat diqqatga sazovordir. Odamgarchilikdan tamomila 

bexabar  ,yomon  siyratli  (badmijoz),  badfe‘l  bo‘lgan  bu  shaxs  tanqidni  qabul 

qilmagan.  Navoiy  qayd  qilishicha:  ―…she‘r  ham  aytur  va  anda  pisand  ham  qilmas‖ 

ekan. Tazkirada Navoiyning bu shoir ijodidan keltirgan namunalari g‘oyatda muhim 

hisoblanadi: