Махсус таълим вазирлиги

ходимларни, кадрларни бошқариш, 
ҳеч шуб-
ҳасиз, етакчи ўринни эгаллайди. Корхона тузилмасининг ўз ичида бў-
лимлар, цехлар, участкалар, бўлинмалар, лабораториялар, секторлар 
ва бошқа кичик бўлинмаларни ажратиб қўядилар, улардан ҳар бири 
ўз бошқарув органларига эга. 
Юқорида баѐн этилганларнинг барчаси ишлаб чиқариш менеж-
ментининг асосини ташкил этиб, унинг предмети (мавзуси) ҳисоб-
ланади. Шундан келиб чиққан ҳолда ишлаб чиқариш менежментини 
корхона иқтисодиѐтини бошқариш шакл ва услублари, унинг ишлаб 
чиқариш, тижорат ва молиявий фаолиятида самарали натижаларга 
эришишга йўналтирилган тизими сифатида белгилаш мумкин.
Ишлаб чиқариш менежментининг ҳар бир субъекти, одатда, 
бошқарувнинг ўз технологиясини қўллайди. Бироқ, шу билан бир 
вақтда, корхона иқтисодиѐтини бошқаришда вазифалар ўзаро ҳам-
корлигининг бошқарув жараѐни мантиқий изчиллигига асосланган 
муайян мантиқ мавжуд. Унинг негизида эса ўтган давр ичида корхона 
фаолияти кўрсаткичлари таҳлилининг натижалари, унинг ички ри-
1
Академик М.Шарифхўжаев ва проф. Ё.Абдуллаев........................

---

294 
вожланиш тенденциялари, унга ташқи муҳитдан берилган мақсад ва 
чекловлар ѐтади.
Шундай қилиб, бошқарув жараѐнининг учта вазифаси яққол кўз-
га ташланади: 
иқтисодий таҳлил - 
эришилган натижаларни баҳолаш, бундан 
кейинги тараққиѐтнинг ички ва ташқи захираларини аниқлаш соҳаси-
да олиб борилган ишлар мажмуи;
тахминлаш - 
келажакда ўрни бўлиши эҳтимол тутилган иқтисо-
дий жараѐнларнинг сценарийлари ва моделлари, фаразлар мажмуи. 
Тахминлар, одатда, бир қанча вариантларда кўрилади, бу бундан 
кейинги амалларнинг турли-туман муқобил услубларини ўрганиш ва 
улардан энг яхшиларини танлаб олиш имконини беради;
қарорлар қабул қилиш - 
корхона олдида турган мақсад ва ва-
зифаларга етишиш услублари мажмуи;
прогнозлаш - 
бўлажак амаллар услубларини, хўжалик юритиш 
объекти ривожланиш йўлини белгиловчи режалар, дастурлар ва бюд-
жетлар ишлаб чиқиш ва қабул қилиш жараѐни.
Шуни таъкидлаш жоизки, айрим муаллифлар бошқарув вазифа-
си сифатидаги прогнозлаш жараѐнини алоҳида ажратиб кўрсатмай-
дилар ва уни кичик тизим сифатида қараб чиқадилар. Лекин ҳар қан-
дай бошқарув жараѐни ўз мақсадидан келиб чиққан ҳолда бошқа-
сидан фарқ қилади. Прогнозлашнинг мақсади – тахминни тузиш, ре-
жалаштириш мақсади эса, режалар ва улар асосида дастурлар ва 
бюджетлар тузиш ҳисобланади. Бошқача қилиб айтганда, режалардан 
фарқли ўлароқ прогнозлашлар мажбурий ижрони талаб этмайди.
Юқорида баѐн этилганларга таяниб, биз прогнозлаш жараѐнини 
бошқарувнинг алоҳида вазифасига ажратишни мақсадга мувофиқ деб 
биламиз.

---

295