Махсус таълим вазирлиги

 
 

---

282 
5.4. Асосий воситаларнинг ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот ва уни 
тузиш тартиби
 
Молиявий ҳисобдан ички ва ташқи фой-
даланувчилар учун корхонанинг 
асосий воси-
таларининг таркиби,
уларнинг иш ҳолати 
умумий қиймати муҳим аҳамиятга эга. 
Бу маълумотлар корхоналарнинг молиявий ҳисобот таркибида 
тузиладиган «Асосий воситалар таркиби тўғрисидаги ҳисобот»да акс 
эттирилади. Қуйида бу ҳисоботнинг шаклини келтирамиз. 
Асосий воситаларнинг ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот жадвали 
мазмунидан кўриниб турибдики, унда асосий воситалар ва уларнинг 
эскириши белгиланган таснифи асосида қуйидаги кўрсаткичлар бўйи-
ча акс эттирилади: 

йил бошига қолдиғи; 

ҳисобот даврида асосий воситаларининг кирими; 

ҳисобот даврида ҳисобдан чиқарилгани; 

йил охирига қолдиғи. 
Ҳисоботнинг 3 ва 6 – хоналарида корхона балансида ҳисобга 
олинган барча асосий воситаларнинг қиймати акс эттирилади. 
4 - хонада ҳисобот даврида, қўшимча баҳолаш қиймати ҳам қў-
шилган ҳолда қуйидаги манбалардан корхона тасарруфига ўтган асо-
сий воситалар акс эттирилади: 

пулга сотиб олиш ѐки янгидан қуриш; 

айланма маблағлардан асосий воситага ўтказилиши; 

бошқа корхона ва ташкилотлардан бепул олиниши; 

инвентаризация натижасида ортиқча чиққан асосий воситалар 
кирими; 

лизинг муомалалари бўйича узоқ муддатли ижарага олинган 
асосий воситалар. 
5 - хонада қайтадан баҳолаш натижасида нархини пасайтириш 
ҳам қўшилган ҳолда қуйидаги сабабларга кўра хўжалик тасарруфи-
даги асосий воситалар таркибидан чиқарилган объектлар қиймати акс 
эттирилади: 

пулга сотилган кераксиз ва ортиқча асосий воситалар; 

асосий воситалар таркибидан айланма маблағларга ўтказил-
ган объектлар; 

бошқа корхона ва ташкилотга бепул берилган объектлар; 

---

283 

эскириши натижасида объектларнинг ҳисобдан чиқарилиши; 

табиий офатлар, авария натижасида ва бошқа сабабларга кўра 
объектларнинг ҳисобдан чиқарилиши. 
7 ва 10 - хоналарда асосий воситаларнинг турлари бўйича ҳисо-
бот даври бошига ва охирига йиғилган амортизация (эскириш) сумма-
си акс эттирилади. 
8 - хонада асосий воситаларни қўшимча баҳолаш натижасида қў-
шимча ҳисобланган амортизация суммаси ҳам қўшилган ҳолда, ҳисо-
бот даврида барча асосий воситалари бўйича ҳисобланган аморти-
зация (эскириш) суммаси акс эттирилади. 
9 - хонада тугатилган, сотилган ва бошқа йўллар билан хўжалик 
тасарруфидан чиқиб кетган асосий воситалар эскириши кўрсатилади. 
11 - хонада асосий воситаларнинг йил бошига қолган соф қолдиқ 
қиймати акс эттирилади. Бу сумма 3 - хона билан 7 - хоналар сум-
малари фарқидан иборат. 
12 - хонада асосий воситаларнинг ҳиобот даври охирига қолган 
соф қолдиқ қиймати акс эттирилади. Бу сумма 6 - хона билан 10 – хо-
на суммалари фарқидан иборат. 
Асосий воситаларнинг жами суммасидан ишлаб чиқариш ва но-
ишлаб чиқариш йўналишидагиларнинг ҳаракати алоҳида ажратиб 
кўрсатилади. 
Ишлаб чиқариш йўналишидаги асосий воситалар таркибига 
саноат, қурилиш, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши, савдо ва уму-
мий овқатланиш, қишлоқ хўжалик маҳсулотларинии ва бошқа мод-
дий ишлаб чиқариш фаолияти соҳасига тегишли воситалар киради. 
Ноишлаб чиқариш йўналишидаги асосий воситалар таркибига 
коммунал хўжалик, соғлиқни сақлаш, жисмоний тарбия, маориф, 
маданият ва шунга ўхшаганларда фойдаланиладиган воситалар кира-
ди. 
«Маълумот учун» деган бўлимнинг 150 – 154 қаторларида асосий 
воситалар қайси манбалар ҳисобидан сотиб олинганлиги (кирими) акс 
эттирилади.