Махсус таълим вазирлиги

 
5.2. Бухгалтерия баланси ва уни тузиш тартиби 
 
Молиявий ҳисобот тизимида 
баланс 
марка-
зий ўрин эгаллайди. 
Бухгалтерия баланси субьектнинг ресурслари (активлар), ресурс-
ларга билдирилган даъволар (мажбуриятлар) ва мулк эгасига тегишли 
улуш (хусусий капитал) тўғрисида иқтисодий ахборотлар беради. 
Молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот
– бухгалтерия балансининг 
расмий атамасидир. Бироқ, ҳисобот тузувчилар ва улардан фойдала-
нувчилар орасида 
бухгалтерия баланси
атамаси кўпроқ тарқалган, 
чунки у асосий бухгалтерия формуласи ѐки моделига мувофиқ ушбу
ҳисоботнинг муҳим томонини акс эттиради: 

---

271 
Активлар = Хусусий капитал+Мажбуриятлар
А = 
ХК + М
Молиявий ҳисобот маьлумотларидан фойдаланиб, бошқарув 
қарорлари қабул қилувчи шахсларга ѐрдам бериш мақсадида, баланс 
моддалари умумий тавсифлар бўйича гуруҳлаштирилади. Активлар - 
ликвидлик даражасининг пасайиб бориши тартибида; мажбуриятлар 
тўлов муддатининг камайиб бориши тартибида ва хусусий капитал 
консолидация қилинишининг камайиб бориши тартибида гуруҳлаш-
тирилган. Молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда фойдаланиладиган 
маълумотлар туркумланиши ва уларнинг баланс бўлимлари бўйича 
жойлашиши БҲМСда кўрсатилади. Бироқ қўлланиладиган туркум-
лаш тармоқлари хусусияти кучли таъсир этади. Ўзбекистонда жорий 
активлар балансда узоқ муддатли активлардан кейин акс эттирилган. 
Узоқ муддатли активлар 
Асосий воситалар 
узоқ муддатли активлар бўлиб, ундан ишлаб 
чиқариш, маъмурий мақсадда фойдаланилади ѐки ижарага берилади, 
аммо қайта сотиш учун мўлжалланмаган. Асосий воситалар қуйида-
гиларни ўз ичига олади: (1) амортизация қилинишга тегишли бўлган 
активлар, масалан, бинолар, иншоотлар, ускуналар, мебель, қурилма-
лар, фойдали қазилмалар, ўрмон бойликлари; (2) амортизацияга те-
гишли бўлмаган активлар, масалан - ер. Ер участкалари қиймати ало-
ҳида кўрсатилиши лозим. Асосий воситалар балансда жамғарилган 
эскириш ѐки табиий ресурслар бўйича емирилиш суммаси чиқариб 
ташланган дастлабки қиймати (сотиб олиш баҳоси)да кўрсатилади.