Махсус таълим вазирлиги

Ҳисобот -
ҳисоб-китобларнинг илмий асосланган тизими 
ѐрдамида тузилади. У ҳисоблаб чиқариладиган кўрсаткичларнинг 
тўғрилигини ва уларнинг ўтган даврдаги шундай кўрсаткичларини 
корхонанинг молиявий аҳволини баҳолаш мақсадида бошқа корхона-
ларнинг худди шундай кўрсаткичлари билан солиштириш мумкин-
лигини таъминлайди. 
Юқорида айтилганлардан келиб чиқиб, баланс ва ҳисобот бух-
галтерия ҳисоби маълумотларини якунловчи умумлаштириш усули 
дейиш мумкин. Бу усуллардан фойдаланиш бухгалтерия ҳисобининг 
муҳим вазифаларидан бўлган корхона ва унинг таркибий бўлинма-
ларини бошқариш, корхонанинг молиявий аҳволини баҳолаш каби 
муҳим вазифаларни ечишни таъминлайди. 
Корхонада тезкор бошқариш ҳужжатлар ва счѐтлар маълумот-
лари бўйича ҳар куни амалга оширилади, лекин у узоқроқ муддатдаги 
корхоналар ишини чуқур таҳлил қилиш имконини бермайди. 
Хўжалик фаолияти натижаларини узоқ бўлган вақтлар учун ҳар 
томонлана ва мукаммал таҳлил қилишни фақат баланс ва ҳисобот 
ѐрдамигина амалга ошириш мумкин. 
Бухгалтерия ҳисобининг амалиѐтида барча усуллар ажралган 
ҳолда эмас, балки ягона бутунликнинг бир қисми сифатида қуйидаги 
кетма - кетликда қўлланилади.
Ҳужжатлаштиришдан хўжалик муомалалари ҳақида дастлабки 
маълумотларни олиш учун фойдаланилади. Маълумотларни ҳужжат-
лаштириш асосида хўжалик фаолиятини бухгалтерия ҳисобида нав-
батдаги акс эттириш амалга оширилади. Ҳужжатлардан маълумотлар 
албатта умумлаштирилган пул ўлчагичида ифодаланади. Бунинг учун 
натура ва меҳнат кўрсаткичларидан пул кўрсаткичларига ўтказиш 
имконини берадиган баҳолаш хизмат қилади. 
Ҳужжатларда қайд этилган бухгалтерия ҳисоби объектлари тўғри-
сидаги маълумотлар иқтисодий жиҳатдан гуруҳланади ва суммалашти-
рилади, бунинг учун эса счѐтлар ва иккиѐқлама ѐзувдан фойдаланилади. 
Счѐтларда олинадиган кўрсаткичлар иккиѐқлама ѐзув ѐр-дамида ўзаро 
боғланади. Счѐтларда келтирилган маълумотлар йўқла-ма қилиш 
жараѐнида текширилади ва аниқланади. Текширилган маъ-лумотлар 
асосида у ѐки бошқа объектга тегишли бўлган чиқимлар ҳисоблаб 
чиқилади, яъни уларнинг таннархи ҳисоблаб чиқилади ва калькуляция 
тузилади. 

---

36