392
Совет ҳокимияти йилларида Ўзбекистон ҳудудида вужудга
келган шаҳарлар ўзига хослиги билан ажралиб турар эди. Совет
ҳокимиятининг иқтисодиѐти умумиттифоқ
манфаатларини
кўзлаб, Ўзбекистонни хом ашѐ етказиб берувчи ҳудудга
айлантирди. Натижада катта ҳудудларда қўриқ ва буз ерлар
ўзлаштирилиб, пахта майдонларига айлантирилди. Қишлоқ
хўжалигида пахтачилик асосий тамоққа айлантирилиб барча
ҳудудларда пахтани дастлабки
қайта ишловчи саноат
корхоналари ишга туширилди. Совет ҳокимияти
йилларида
Ўзбекистон иқтисодий ҳудудларга ажратилган ва булар
жумласига: Тошкент иқтисодий ҳудуди (Тошкент, Сирдарѐ),
Фарғона иқтисодий ҳудуди (Фарғона. Андижон, Наманган),
Жанубий-ғарбий
иқтисодий
ҳудуд
(Бухоро,
Самарканд,
Қашкадарѐ, Сурхондарѐ), Қуйи Амударѐ иқтисодий ҳудудига
(Хоразм, Қорақалпоғистон) киради.
Ҳар бир ҳудуднинг табиий шароити, жойлашиши, табиий
бойликлари, аҳолисининг миллий ва жинсий таркиби ҳисобига
олинган ҳолда янги шаҳарлар қурилди. Совет ҳокимиятининг
шаҳарлар қуришдаги асосий хусусияти аҳолиси 100 минг
кишидан иборат бўлган кичик ва ўрта шаҳарларга
эътибор
қаратилганидир.
1970 йилга келиб шаҳарларинг 90 фоизини кичик ва ўрта
шаҳарлар ташкил этган. XX аср 50-йилларида Мирзачул
ўзлаштирилиб Янгиер шаҳрига, Қизилқум чўлида эса Навоий
шаҳрига асос солинди. 1959 йилларда вужудга келган шаҳарлар
асосан халқ хўжалигида ишлаб чиқарувчи кучларнинг ҳудудий ва
тармоқ соҳалардаги таркибий ўзгаришларни ҳисобга олган ҳолда
бунѐд этилди. Республикада шу йилларда вужудга келган
шаҳарлар сони 10 тага кўпайди.
Мирзачўл ҳудудида маъмурий марказ Гулистон шаҳри 1959
йилда вужудга келди. 1963 йилда Сирдарѐ вилояти
ташкил
этилиши билан қайта ташкил
топган Гулистонда саноат
корхоналари қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлаб
чиқаришга ихтисослашган. Шаҳарда пахта тозалаш, ѐғ-экстрация,
сут заводлари ва бошқа қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта
тайѐрловчи завод ва фабрикалар ишга туширилди, Шунингдек,
Сирдарѐ вилоятида Ширин ва Бахт шаҳарларига асос солинди.
Умуман, Ўзбекистонда XX асрнинг иккинчи ярмидан
кейинги йилларда бунѐд этилган шаҳарлар совет ҳокимияти
393
саноатлаштириш сиѐсатининг узвий давоми бўлди. 1939-1959
йиллар аҳолини рўйхатга олиш оралиғида 54 та шаҳар ва
шаҳарчалар вужудга келганлиги аниқланган, Бу даврда шаҳар
типидаги шаҳарчалар сони 1939 йилгача бўлган даврда 110 тани,
1959 йилгача бўлган даврда эса уч баравар кўпроқни ташкил
қилди. 1959-1969 йиллар оралиғида таркиб топган шаҳарлар
саноатлаштириш жараѐнида вужудга келган. Ўзбекистонда 1970
йилдаги аҳолини рўйхатга олиш якунига асосан катта
шаҳарларинг ўсганлиги кўринади. Уларнинг умумий сони 5тадан
8тага кўтарилди. Тошкентдан ташқари (1385 минг) Самарқандда
(267 минг), Андижон (188 минг), Қўқон (133 минг), Бухоро (112
минг), Фарғона (110 минг), Чирчиқ (107 минг) кўп аҳолига эга
шаҳарлар вужудга келди. Ўзбекистонда шаҳарлар сони 70
йилларда 1,5 бараварга кўтарилди, 50 та янги шаҳарлар вужудга
келди.
Мазкур
шаҳарлар
ташкил
этилиб
Ўзбекистонда
шаҳарлашиш жараѐнини кучайтирган бўлса-да, лекин улардаги
ишлаб чиқариш марказ манфаатларига бўйсундирилган эди.
Республиканинг аграр минтақа бўлганлиги ҳам бу шаҳарлар
атрофида янги ерларнинг ўзлаштирилишига замин ҳозирлар ва бу
ерда асосан пахтачиликни устаси булаган туб жой вакиллари
жойлашган эдилар.
Маълумки, Ўзбекистан ССР иттифоқдош республикалар
орасида демографик жараѐнлар тез суръатлар билан ўсиб
бораѐтган республикалар қаторига кирар, бу аҳвол
миллий
сиѐсатга ҳам жиддий таъсир этар эди. Ўзбекистон Республикаси
Президенти И.А.Каримов таъкидлагандек, "Россия империяси,
сўнгра эса совет давлатининг аниқ мақсадга қаратилган миграция
сиѐсати Марказий Осиѐ минтақаси аҳолисининг полиэтник
таркиби янада ҳилма-ҳил бўлишига олиб келди". 1989
йилда
ўтказилган бутуниттифоқ аҳоли рўйхати маълумотларига кўра,
Ўзбекистон ССРда 120 дан ортиқ миллат вакиллари истиқомат
қилган. Республика аҳолиси 1979 йилда СССР аҳолисининг 5,9
фоизини, 1989 йилда эса 6,9 фоизини ташкил этган. Шу йиллар
ичида РСФСР, Украина, Белоруссия аҳолиси ўрта ҳисобда бир
фоиздан камайган. Республика аҳолиси ичида нисбатан
кўпчиликни ташкил этувчи миллатларнинг салмо
г
и эса
қуйидагича бўлган:
Do'stlaringiz bilan baham: 
