White - oq paxtadagi navlar bo„yicha ifloslikning o„zgarishi 29-
jadvalda ko„rsatilgan.
Sinalayotgan paxta tolasini klasser usulida baholashda ifloslik darajasi
White - oq paxtaning (11-dan 71-gacha navlari) 1-dan 7-66 gacha
qo„shimcha kod bilan raqamlangan yettita
standard bilan solishtirib
aniqlanadi. 7-kod standartidan iflosligi ko„p boigan paxta tolasi uchun 8-
kod soni ishlatiladi. Bu kod qiymatlari Lif-Faktor (Leaf) deb ataladi.
30-jadval.
Paxta tolasining tipi bo„yicha ko„rsatkichlari
Tipi
Shtapel massa uzunligi,
mm da, kamida
Chiziqli
zichlik,
teks,
ko„pi bilan
I va П navlar uchun
solishtirma uzilish kuchi,
gs-tek
la
40,2
125
29,0 va undan ortiq
lb
39,2
135
1
38,2
144
2
37,2
150
23,0 27,0
3
35,2
165
4
33,2
180
5
31,2
190
6
30,2
200
7
29,2
200 dan ortiq
31-jadval
Paxta tolasining navi bo„yicha ko„rsatkichlari
Tipi
Navlar bo„yicha pishib yetilganlik koeffitsiyenti, kamida
Birinchi
Ikkinchi
Uchinchi
To„r-
tinchi
Beshin-
chi
la, lb, 1,
2,3
2,0
1,7
1,4
1,2
1,2 dan
kam
4, 5, 6, 7
1,8
1,6
1,4
1,2
1,2 dan
kam
84
Tola navi namunaning tashqi koiinishini bu sohadagi fizik standartlar
bilan solishtirib aniqlanadi. Fizik standartlari tayyor- lanmaydigan paxta
tolasi navlari fizik standartlarga asoslanib, tavsiflash yoii bilan aniqlanadi.
4.2.
Toylanmagan tola va toylardan namunalar tanlab olish va
sinov o„tkazish
Namuna olish va sinash o„tkazishdan
maqsad - toylangan tola va
toyning maium joyidan bir paytda olingan paxtani va nuqtadan olingan
namunalami birlashtirishni va sinash o„tkazishni bajarishdan iborat
Namunani olish tartibi va tanlab olish usullari 0„z DSt 614- standartida
aniq ko„rsatib berilgan.
Ushbu standart namuna olish usullarini va sinash o„tkazish uchun
tayyorgarlik ko„rish tartibini belgilaydi va
standart talablari majburiy
hisoblanadi.
Namunalar quyidagicha ta‟riflanadi:
Nuqtadan olingan namuna deganda toylanmagan tola yoki toyning
ma‟lum joyidan bir paytda olingan paxta tolasi miqdori tushuniladi.
Birlashtirilgan namuna deb nuqtadan olingan namunalaming
yig„indisiga aytiladi.
Sinash uchun namunaga esa birlashtirilgan
namunadan olingan va
belgilangan usulga oid sinash o„tkazish uchun tayyorlangan paxta
tolasining miqdori kiradi.
Nuqtadan olingan va birlashtirilgan namunalami tanlab olish
Toylanmagan paxta tolasining nuqtasidan olinadigan namunalami
paxta korxonalarida qoi yoki namuna olgich bilan kondensor lotogidan tola
qatlamining har xil qalinlikdagi joylaridan
toylanguncha yoki tolani
toylashjarayonida olinadi.
Nuqtadan olingan namunaning massasi 100-150 g atrofida boiadi.
Olingan paxta tolasining namunalari namligi saqlanadigan qilib,
qopqog„i zich berkitiladigan idishlarga solinadi.
Agar paxta tolasining namligini aniqlash moijallanmagan boisa,
nuqtadan olinadigan namunalar boshqa qopqoqsiz
idishlarga ham solinsa
boiadi.
85
Toylangan paxta tolasi uchun toyning markalangan qismini buz-
magan holda qavariq tomonidagi ikki tasma oraligidan o„rama mato
kamida 20-25 sm uzunlikda qirqiladi. Agar muayyan sharoitda mumkin
boisa
va ruxsat etilsa, namuna oson olinishi uchun bir yoki bir nechta
tasma yechiladi. Paxta tolasining yuqori qatlamidan 1 -2 sm olib
tashlanadi.
Qo„l yordamida yengil o„ralib, massasi 100 g boigan, kengligi 10-12
sm li qatlam ko„rinishida nuqtadan olinadigan namuna olinadi. Nuqtadan
olingan namuna orasiga korxona kodi (lozim boisa), to„da va
toyning tartib
raqami ko„rsatilgan yorliq qo„yiladi.
Har xil toylaming nuqtalaridan olingan namunalar qatorlatib, o„rov
qog„oziga bir qavat qilib qo„yiladi va hammasi bir o„ramga o„ralib, ustiga
korxona kodi va to„da tartib raqami yoziladi.
Namlikni aniqlash uchun nuqtadan olinadigan namunalar qopqogi
zich berkitiladigan idishlarga solinadi.
Paxta korxonalarida nuqtadan olinadigan namunalami toyning qavariq
tarafining chetidan (bo„rtgan joyidan) toylangandan so„ng
olishga ruxsat
etiladi. Bu holda toyning o„rami buzilmaydi.
Agar yetkazib berish shartining boshqa talablari aniqlanmagan boisa,
nuqtadan olinadigan namunaning soni va toylar bo„yicha tanlab olish
tartibi 0„z DSt 604-ga ko„ra bajariladi.
Birlashtirilgan namunaning massasi 1 kg dan kam boimasligi kerak.
Namlikni aniqlash uchun 200 g dan kam boimasligi kerak.
Toylangan paxta tolalarining namligini aniqlashda kelishmov- chilik
kelib chiqsa, toylar toiiq ochilib ikkita birlashtirilgan namuna olinadi.
Har bir moijallangan toylaming o„rtasidan: birinchidan - yuqori qavati
olingandan so„ng, 3-5 sm chuqurlikda toy massasining 30 % dagi o„rtacha
namlikni tavsiflaydigan, ikkinchisi - 20 sm chuqurlikda toy massasining 70
% dagi o„rtacha namlikni tavsiflaydigan namunalar nuqtalardan olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
