Mahsuldor qatlamlarni ochish va

10.7-rasm Quduqlarga ishlov berish 
qurilmasi (QIBQ); 
1-korpus; 2-botgich; 3-ejektor suqmasining 
korpusi; 4-shar; 5-qisqa quvur; 6-o‗ya; 7-
zichlovchi halqa; 8- aralashtirgich; 9-
texnologik bekitgich. 
10.8-rasm. Quduqlarni o„zlashtirishda 
qo„llaniladigan ejektor qurilmasi (QUEQ); 
1-korpus; 2-ejektorli nasos; 3-
muvozanatlovchi klapan. 
 
10.9-rasm. UGIP ishlarni o„tkazishdagi yer usti va yer osti jihozlarining bog„lanmasi. 
1-favvora armaturasi; 2- UKQ; 3-ombor; 4-UGIP; 5-manometr; 6-paker; 7-dum; 8-karotaj 
stansiyasi; 9- fil‘tr; 10- nasoslar agregati; 11,12- o‗lchov sig‗imlari. 
UGIP dagi bosimning o‗zgarish jarayonining hammasi paker tagidagi foto qaydlovchi yoki 
o‗zi yozuvchi karotaj stansiya yordamida qayd qilinadi. 

---

393
10.3-jadval 
Nasos agregatlarini soni va turi. 
Chuqurligi, m 
Nasos agregatining turi 
Nasos agregatlarini soni 
2000 
SA 320M, SA 400, 4 AN-
700 
1+1* 
2000-3000 
SA 400, 4 AN-700 
1+1* 
3000 
4 AN-700 
2+1* 
1*- rezervdagi nasos agregatlari. 
Ishni olib borishdan oldin quyidagi jarayonlar amalga oshiriladi. 
1. Ikki siklli sirkulyasiyada quduq suv bilan yuviladi va yuvuvchi suyuqlikdan 
tozalanadi, 3x3 mm li o‗lchamdagi turlar yordamida tozalanadi. 
2. Pakerning va oqimli apparatning o‗rnatish chuqurligi aniqlanadi. Bunda 
paker perforatsiya oralig‗idan 10 metrdan kam bo‗lmagan yuqoridagi oraliqqa 
o‗rnatiladi, pakerning tagi zonasiga mustahkamlash tizmasini maksimal tushirish 
chuqurligining kattaligi uning mustahkamligiga bog‗liq bo‗ladi hamda oqimli 
apparatning joylashtirish joyidagi bosimning qiymati nolga tenglashishi mumkin. 
3. Mustahkamlash tizmasining paker o‗rnatilgan joyi zanglardan, loyli 
qobiqlardan, parafin yoki smola qoldiqlaridan qirg‗ich yoki rayber yordamida 
tozalanadi. 
4. Oqimli apparat, paker, sirkulyasiya va siquvchi klapanlar ishlatish 
ko‗rsatmalari bo‗yicha tayyorlanadi. 
Oqimli apparatlarni ishga tayyorlashda qo‗yidagilar amalga oshiriladi; 
- uning korpusida biriktiruvchi rezbalarning holati vizual tekshiriladi, 
rezbalardagi yuvilish izlari, yeyilgan, pachoqlangan, chuqur belgilar va ko‗ndalang 
qirqilgan joylar bo‗lmasligi kerak; 
- siljish kameralarining holati vizual tekshiriladi –uning sirt yuzasida yuvilgan 
izlar bo‗lmasligi kerak; 
- klapanlarni va ejektorlarning klapanlarini elementlarining germetik holati 
tekshiriladi. 
- moslamalarning korpusining kanallari va klapan egarining kanallari NNQ ni
opressovka qilish uchun yuviladi va tozalanadi. 
5. Paker bilan oqimli apparatni birgalikda hamda quduqqa tizma quvurlarini
tushirish amalga oshiriladi. NNQ larning rezba birikmalarining germetikligini 

---

ishonchli ta‘minlash uchun zichlovchi rezbali surkovlardan yoki ftorli zichlovchi 
materiallardan foydalaniladi. Pakerning zichlovchi materialini shikastlanishini oldini 
olish uchun NKQ ning birikmasi quduqqa 0.25 m/sek tezlikdan kichik qiymatda 
sekin tushiriladi. 
6. Pakerlangandan keyin favvora armaturasi o‗rnatiladi va nasos agregatlarini, 
ajratgichlarni, flyuidlarni o‗lchash va qabul qilish sig‗imlari tasdiqlangan sxemaga
asosan bog‗lanadi. Texnologik jarayonlarni olib borish uchun kerakli nasos 
agregatlarining soni va turi yuqoridagi 10.1-jadvalga asosan tanlanadi. Ishlarni 
amalga oshirishda texnik tavsiflarni o‗xshash bo‗lgan boshqa turdagi nasos 
agregatlaridan ham foydalaniladi. 
7. Haydash chiziqlari bir yarim karrali kutiladigan ishchi bosimga siqib 
tekshiriladi hamda neft qazib olish qoidalariga muvofiq favvora armaturalari ham 
germetiklikka tekshiriladi. 
8. Quvurning orqa oralig‗ida ortiqcha bosim hosil qilinib, pakerning chidamligi 
yuqori bosimga tekshiriladi, lekin bu bosim ishlatish tizmasini tekshirish bosimidan 
yuqori bo‗lmaydi. 
Oqimli apparatlar yordamida quvurning o‗zlashtirish ishlarini amalga 
oshirishni ko‗rib chiqamiz. 
1. Agarda quduq burg‗ilash eritmasi bilan to‗ldirilgan bo‗lsa, u oqimli apparat 
yordamida ishchi suyuqlikka – suvga yoki gazsizlantirilgan neftga almashtiriladi 
(suyuqlikning sarfi 1,5 m/sek oshib ketmagan holatda). 
2. Ishchi bosimni hosil qilish yo‗li orqali qatlamdan suyuqlik 0.5-1 soat 
davomida haydab chiqariladi. Bunda qatlamni suyuqlik bilan aloqasining mavjudligi 
oqimning kattaligini va qatlam flyuidining turini aniqlaydi. 
3. Gidrodinamik klapanlar bilan birgalikda suqma oqimli agregat 
qo‗llanilganda, yer usti agregatlarining ishlari tugallangandan keyin chuqurlik 
manometrining tasmasiga (lentasiga) bosimni egri tiklanishi aniq oraliq davomida (3-
10 soat) yozib olinadi. 
Suqma oqimli apparat quduqdan arqonli texnika yoki teskari yuvish orqali 
chiqarib olinadi. Yer usti oqimli apparat olib chiqilgandan so‗ng undan gidrodinamik 

---

395
klapan va chuqurlik manomerti ajratiladi va u qismlarga bo‗linadi, aniq usullar 
asosida qatlam bosimining sekin-pasayishi, quduq atrofining va undan uzoqlashgan 
zonalarni o‗tkazuvchanligi hamda ularning o‗lchamlari aniqlanadi. 
4. NKQning ichiga chuqurlik manometri biriktirilgan suqma oqimli apparat 
tashlanadi. U o‗zining xususiy og‗irligi va 1.5-2.5 m/sek tezlikdagi suyuqlik sarfini 
bostirish orqali korpusning ustiga joylashtirish uchun tashib olib kelinadi. Apparatni 
uyaga ishonchli joylashtirish uchun kabel yordamida qo‗rg‗oshinli muhr tushiriladi 
va suqma apparatning boshchasiga yengil zarba berish orqali u o‗zining o‗tkazish 
uyasini egallaydi. 
5. Yer usti nasos agregatlari yordamida 10-15 daqiqa davomida ishchi 
suyuqlikning sirkulyasiyasi yordamida ishchi bosim hosil qilinadi. Sirkulyasiya 
davomida quduqdan qancha hajmdagi suyuqlik chiqib ketganligi qayd qilinadi, undan 
keyin esa 5-10 daqiqa davomida sirkulyasiya to‗xtatiladi. Bunday sikllarning soni 
qatlamdan keladigan suyuqlik oqimining o‗sish darajasiga bog‗liq bo‗ladi.Quduqqa 
oqimni kirib kelishi barqarorlashgandan keyin ishlar bajarilgan hisoblanadi. 
Qatlamga depressiya-repressiya rejimida ta‘sir qilish natijasida qatlamning 
quduq tubi zonasining atrofi tozalanadi va quduq asta-sekin flyuidlar bilan to‗ladi. Bu 
texnologiyaning asosiy xususiyati qatlamga berilgan depressiyani hosil qilish 
hisoblanadi, kerak bo‗lganda uning qiymatini va davom etishini boshqarish, qatlamga 
depressiya-repressiya sikllarini ko‗p martali takrorlanishining imkoniyati mavjud 
bo‗ladi. 
Birinchi besh sikllarning davomida ishlarni qo‗yidagi rejimda davom ettirish 
tavsiya qilinadi: 10-15 daqiqa davomida qatlamga depressiya va 5-7 daqiqa davomida 
repressiya, undan keyin esa asta-sekin depressiyani hosil qilish vaqti 25-30 
daqiqagacha oshiriladi va agregatlar 10-15 daqiqaga to‗htatiladi. 
Qatlamdan oqimni chaqirishda va qatlam tubi zonasini tozalashda uchta 
rejimdagi ishlar ketma- ket amalga oshiriladi;