Mahorat maktabi” da malaka oshirayotgan psixologlar uchun “Psixologik korreksiya” yo‘nalishi bo‘yicha tavsiya va maslahatlar

Biologik model - rivojlanishdagi og‘ishlarni kelib chiqishini organik etilishdagi tempning sekinlashishi bilan izohlaydi.

Tibbiy model - rivojlanishdagi qiyinchilik, muammolarni anomal rivojlanish shxasiga olib chikadi.

Interaksionistik model - rivojlanishdagi muammolarni paydo bulishi uchun, xususan, muhitning defitsiti, bolaning sensor va ijtimoiy deprivatsiyasi tufayli, muhit va shaxs o‘rtasidagi munosabatlarini buzilishining ahamiyatini alohida qayd etib o‘tadi.

Pedagogik model - og‘ishlarning sababini pedagogik va ijtimoiy qarovsizlikda ko‘radi.

Faoliyat modeli - sabablar boshida etakchi faoliyat va yosh bosqichi uchun tipik faoliyat turlarini shakllanmaganligini qo‘yadi.

Korreksion ishning maqsadlarining qo‘yilishi to‘g‘ridan to‘g‘ri psixik rivojlanishning nazariy modeli bilan bog‘lik.

Korreksion maqsadlar qo‘yish sohasida uchta asosiy yo‘nalish belgilangan:

1. Rivojlanishning ijtimoiy holatini faollashtirish, yaxshilash.

2. Bolaning faoliyat turlarini rivojlantirish.

3. YOsh-psixologik yangilanishning shakllanishi.

CHet el psixologiyasida bolaning rivojlanishidagi qiyinchiliklar sababini shaxsning ichki strukturasining bo‘zilishida (Z.Freyd, M.Klayn va x k.) yoki muhit buzilganligida, yoki ikkala sabab birlashganda ko‘rishadi.

Bundan kelib chiqqan holda ta’sir ko‘rsatishning maqsadlari shaxs uyg‘unligining va psixodinamik kuchlarning balansini tiklashda deb tushuniladi, yoki bolaning xulk-atvorini yaxshilash uning muhitini o‘zgartirish va yangi xulk-atvor shakllarini o‘rgatish orqali erishiladi deb aytiladi.

Korreksion ishning texnikasi va usullarini tanlanishi uning maqsadlari bilan aniqlanadi.

Makqadlarni aniqlashda quyidagi qoidalarni hisob olish kerak:

1. Korreksiya maqsadlari negativ shaklda emas, pozitiv shaklda tuzilish kerak. Maqsadlar aniqlanishi «emas» so‘zi bilan tuzilmasligi lozim, ta’qiklovchi xarakterga ega bo‘lishi o‘quvchini rivojlanishini imkoniyatlarini tashabbuslarini chegaralovchi bulishi mumkin emas.

Korreksiyaning maksadlarini aniqlashning negativ shakli tuzatish kerak bo‘lgan xulk-atvor xususiyatlarning ta’rifidan iborat.

Pozitiv shakli o‘quvchida shakllanishi kerak bo‘lgan xususiyatlarni o‘z ichiga oladi.

2. Korreksiya masadlari real tuzilishi kerak. Agar maqsadlar real holatdan uzok tuzilgan bo‘lsa, unda psixokorreksion dastur foydadan ko‘ra shaxsga katta zarar keltirishi mumkin.

3. Umumiy maqsadlar qo‘yilganda shaxs voyaga etishining yaqin va uzok rivojlanishini hisobga olish kerak. Nafaqat shaxsni korreksiya tugagan vaqtidagi ko‘rsatkichlari, balki keyingi vaqtda bo‘ladigan rivojlanish bosqichlaridagi o‘zgarishlarini ham qamrab olish kerak.

4. Esda tutish kerakki korreksion ishning samarasi ancha uzok vaqt davomida namoyon bo‘ladi: Korreksion ish jarayonida uning tugashida va nixoyat, taxminan yarim yil o‘tgandan keyin korreksion ishning muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsizligi haqida gapirish mumkin.