Mag’liwmat

O`zbekstan Respublikasi

Xaliq bilimlendiriw ministrligi

K.Ubaydullaev atindag`i Respublikaliq pedagog kadrlardi qayta tayarlaw ha`m qa`nigeligin arttiriw instituti

Til ha`m a`debiyat kafedrasi

No`kis qalaliq XBMXMTSh bo`limine qarasli 15-sanli uliwma bilim beriw mektebinin` qaraqalpaq tili ha`m a`debiyati mug`allimi Nietova Raziyanin`

IS TA`JIRIYBESINEN

No`kis-2013

Is ta`jiriybeni u`yrengen:

B.Turimbetov-Til ha`m a`debiyat kafedrasi dotsenti

Bul kitapshada No`kis qalaliq XBMXMTSh bo`limine qarasli 15- ulıwma bilim beriw mektebinin’ qaraqalpaq tili ha’m a’debiyatı pa’ni oqıtıwshısı, O`zbekstan Respublikasi Xaliq blimlendiriw ag`lasi Niyetova Raziyanin` o`zinin` is ta`jiriybesinde paydalanip kiyatirg`an u`lgili sabaqlari pa`n mug`allimler ushin metodikaliq usinis sipatinda beriledi.

Metodikaliq usinis Til ha`m a`debiyat kafedrasinin` 2013-jil ___dekabr ku`ngi ma`jilisinde qarap shig`ildi.

No`kis qalaliq XBMXMTSh bo`limine qarasli 15- ulıwma bilim beriw mektebinin’ qaraqalpaq tili ha’m a’debiyatı pa’ni oqıtıwshısı Niyetova Raziya Amanbaevna

Niyetova Raziya Amanbaevna 1968-jılı 12-yanvarda mug’a’llim shan’arag’ında tuwılg’an, milleti qaraqalpaq, partıyalıg’ı joq, ol o’z jumısın 1992-jıldan baslap No’kis qalalıq 15-mekteptin’ qaraqalpaq tili ha’m a’debiyatı pa’ni oqıtıwshısı lawazımınan basladı.

O’zinin’ pedogogikalıq tarawda jumıs alıp barıwdan-aq jaslarg’a ta’lim-ta’rbiya beriwdi ku’sh-g’ayrat penen jumıs alıp barmaqta. 1995-jılı No’kis qalalıq mektepler aralıq bolıp o’tken «Ag’la mug’allim» jarısında II orındı, 1996-jılı qraqalpaq tili ha’m a’debiyatı pa’ni oqıtıwshıları ortasında bolıp o’tken «Pida’yı oqıtıwshı» jarısında II orındı iyeledi. «No’kis haqıyqatı», «Ustaz jolı» gazetalarında «U’lgi alarlıq isleri ko’p», «Ustaz jolı» gazetasında «Til ta’g’diri xalıq ta’g’diri», «Ana tili sabag’ında hal feyildi oqıtıw», «Qaraqalpaq tili sabag’ında bag’ının’qılı qospa ga’plerdi oqıtıw usılları» temasındag’ı maqalaları jariyalandı. Baslawısh klaslardın’ qaraqalpaq tili ha’m oqıw sabaqlıqlarına, 8-9-klass «Qaraqalpaq a’debiyatı» sabaqlıqlarına o’z pikirlerin bildirdi.

2009-jıl mart ayında bolıp o’tken «Xalıq bilimlendiriw mekemelerinde do’retiwshilik ortalıqtı rawajlandırıwda basshı xızmetkerlerdin’ ornı» atamasındag’ı mektep diroktor orınbasarlarının’ seminar-ken’esinde 5-klasta X.Saparovtın’ «Nawrızlıq go’je» qosıg’ın da’tu’riy emes sabaq usılında o’tip sabag’ı «ayrıqsha» dep bahalandı ha’m ta’jribesin qala ko’lemine enjaydırıwg’a usınıs etildi.

2010-jılı 21-28-mart ku’nleri O’zbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministirligi ilim-pa’n xızmetkerlerinin’ oqıw seminarına Qaraqalpaq tili ha’m a’debiyatı pa’ni boyınsha ma’mleketlik bilimlendiriw standartı boyınsha qatnasıp qayttı. 2010-jılı 17-avgust ku’ni No’kis qalalıq xalıq bilimlendiriw mekemelerinde o’tkizilgen da’sturiy avgust ken’esinin’ qaraqalpaq tili ha’m a’debiyatı pa’ni bobiyatı pa’ni oqıtıwshılarının’ sektsiya ma’jlisinde trenerlik wazıypasın ayrıqsha orınlag’anı ushın No’kis qalalıq xalıq bilimlendiriw bo’limin’ ha’m Qaraqalpaqstan Respublikası xalıq bilimlendiriw ministirligi ta’repinen «Maqtaw jarlıg’ı» menen sıylıqlandı.

2012-jılı «Oqıw basqa tilde alıp barılatug’ın mekteplerdin’ 2-4-klasları ushın Qaraqalpaq tili pa’ninen ma’mleketlik bilimlendiriw standartı, izbe-izligi ha’m u’zliksizligi ta’miyinlengen oqıw bag’darlaması, tematikalıq rejeler u’lgisi» ha’m usı atamadag’i kitaptın’ 5-9-klaslarg’a ajıratılg’an bo’liminin’ avtorlarıdan biri.

Ta’lim-tarbiya bergen oqıwshıları ha’zirgi waqıtta joqarı oqıw orınlarında bakalbr ha’m magistr jo’nelislerinde bilim almaqta.

2010-jılı «Qaraqalpaqstan xalıq bilimlendiriw ag’lası», 2013-jılı «O’zbekstan xalıq bilimlendiriw ag’lası» ko’kirek nıshanı menen sıylıqlandı.

2013-jılı baspadan shıqqan 7-klass «Qaraqalpaq a’debiyatı» sabaqlıg’ının’ avtorlarının’ biri.

Nietova Raziya Amanbaevna o’zine tapsırılg’an wazıypalardı juwapkershiligi menen o’z waqtında orınlaydı. Sabaqlardı jan’a pedagogik texnalogiya usılında o’tip, interaktiv shınıg’ıwlardan paydalanıp oqıwshılardı o’z betinshe pikirlewge uyretedi. Sondayaq ol oqıwshı jaslarg’a milliy g’a’rezsizlik ideyanı, Prezident miynetlerin u’yreniwge ha’reket qıladı. Ol insanda siyasiy sawatlılıq, talabshanlıq, a’dalatlıq, sho’lkemlestiriw pazıyletlerine iye.

Bul kitapshada Nietova Raziyanin` pedagogikaliq iskerliginde paydalanip kiyatirg`an ta`jiriybelerinen sabaq islenbeler keltiremiz.

Sabaqtin’ temasi: Tan’laq haqqinda tu’sinik. Tan’laqlardin’ qurilisi boyinsha tu’rleri.
Klass: 7-klass
Sabaqtin’ maqseti:

1. 
   Tan’laq wonin’ qurilisi boyinsha tu’rleri
   

haqqinda bilim beriw.

2. 
   Qarim-qatnas jasawda ma`deniyatli so`ylewge ta`rbiyalaw
   
3. 
   So`ylewde ha`m jaziwda tan’laq so`zlerden erkin paydalaniw ko`nlikpelerin rawajlandiriw.
   

III Sabaqti qurallandiriw. Ko’rgizbeli qural, kespe qag’azlar, por, taxta, sabaqliq.

Sabaqtin’ barisi:

1. 
   Sho’lkemlestiriw (1-2 min)
   
2. 
   Taza tema (10-12 min)
   

Tan’laq haqqinda tu’sinik.

Tan’laqlardin’ qurilisi boyinsha tu’rleri.
Tan’laniw, wo’kininw, quwaniw, buyiriw, aydaw-shaqiriw t.b. siyaqli tuyg’i-sezimlerdi bildiretug’in so’z shaqabina tan’laq dep ataladi.

Tan’laqlar jaziwda, ko’binese u’tir arqali bo’linip jaziladi.

Tan’laqlar qurilisi boyinsha tiykarg’I (tu’bir) tan’laqlar ha’m do’rendi tan’laqlar bolip yeki toparg’a bo’linedi.

1. 
   Tiykarg’i tan’laqlardin’ qurilisin haqiyqiy tan’laq ma’nisindegi bir yeki yamasa wonnan da ko’birek seslerden quralg’an tan’laqlar du’zedi. Misali: a, wo, ax, woy, woho, pa, pay, pah, haw, wah, uwh, yasha, hayt-hayt, to’te-to’te t.b.
   
2. 
   Do’rendi tan’laqlardin’ toparin basqa so’z shaqaplarinan tan’laq ma’nisine wo’tken so’zler quraydi. Wolar to’mendegi so’zlerdin’ quraminan turadi.
   

1. 
   Tan’laq ha’m atawish so’zlerdin’ qosiliwisinan boladi:
   

yapirmay bala, alla ba’rekella, qudiretli qudayim-ay, yapirmay qudayim-ay, pay tamasha-ay, t.b.

2. 
   Atawish ha’m fiyil so’zdin’ dizbegindegi turaqli dizbek qa’lpinde keledi: jolin’ bolsin, alla bilsin, adira’ qalsin, ta’n’ir jarilqasin, quday saqlasin t.b.
   
3. 
   U’yge tapsirmani soraw ha’m bekkemlew (10min)
   

Modal so’zlerdi takirarlaw ushin sorawlarg’a awizsha juwap berin’.

1. 
   Modal so’zler dep nege aytamiz ?
   
2. 
   Modal so’zler qanday ma’nilerdi bildiredi wolardin’ tu’rlerin aytin’ misallar keltirin’.
   
3. 
   Modal so’zler ga’p ag’zasi bola ala ma ?
   
4. 
   Modal so’zler qanday jag’dayda kiris ag’za boladi ?
   
5. 
   Modal so’zlerdin’ xizmeti qanday ?
   

3. Interaktiv shinig’iwlar (16min)

Woqiwshilardi u’sh toparg’a bo’liw.

1. 
   Ha’r toparg’a kespe qag’azlar tarqatiw.
   

Kespe qag’azlarda tan’laq so’zler berilgen .

Taxtag’a eki konvert ildirip birinshi konvertke tiykarg’I tan’laqlar jazilg’an kespe qag’azlar saliniw kerek, al yekinshisine do’rendi tan’laqlar duris saliniwi tiyis.

Sabaq barisinda tan’laqlardi duris ajrata alg’an topar 5 ball menen bahalanadi.

2. 
   H’ar toparg’a yeki misaldan tarqatiladi.
   

Ha’r bir topar misaldan tan’laqlardi duris tabiwi kerek.

I toparg’a :

1) O, senin’ wo’mirin’ bir dastan yeken!

2) Oho, g’arri kelgen shig’ar birazg’a.

II toparg’a:

1. 
   Qudayg’a shu’kir, Wog’an da qolim jetti.
   
2. 
   Bende yemes yeken so’zge de, pay-pay !
   

III toparg’a:

1. 
   Pish-ay, -dep irg’ip tu’rgeldi bay.
   
2. 
   A’dira qalg’ir, shan’araq wortasina tu’stime yeken dep yedim, biraq shipta aman yeken.
   

Sabaqti juwmaqlaw.

Sabaqqa belsene qatnasip wotirg’an woqiwshilardi xoshametlep bahalaw (3min)

4. U’yge tapsirma beriw (2min)

Tema: Tan’laq haqqinda tu’sinik.

Tan’laqlardin’ qurilisi boyinsha tu’rleri

121-shinig’iw