Магистрлик иши

I lovalar
Nikolay Muravevning Turkmaniston bilan Xivaga sayohati xaqida.
Nikolay Muravev (1794-1866) – mahalliy harbiy mutaxassis, 1812-1814 yillari Rossiyaning Eron va Turkiyaga qarshi olib borgan urushlarida ishtirok etgan, 1816-1828 yillari Kavkaz armiyasida xizmat qilgan. 1819-1820 yillari rus armiyasining Kavkazdagi bosh qo’mondoni general Yermolovning topshirig’i bilan Boku - Kaspiy dengizi - CHelekan orli - Qoraqum orqali Xivaga borgan.
N. Muravev kuzaturvchan odam edi. Mazkur safari haqida yozib qoldirgan asarida («Путешествие в Туркмению и Хиву гвардейского генерального штаба капитана Николая Муравьёва», ч.1-11;-Москва: 1822) Xiva xonligi haqida muhim harbiy, iqtisodiy, tarixiy va etnografik ma’lumotlar to’plagan.
Asarda Xiva xonligining hududi, yirik shaharlari, xalqi va uning mashg’uloti va mudofaa sadohiyati (harbiy qudrati) haqida diqqatga sazovor ma’lumotlar keltiriladi. Unda xususan quyidagilarni o’qiymiz:
«Xiva xonligi shimolda Orol dengizi va uning shimolida joylashgan cho’l bilan chegaradosh. CHo’lda qozoqlar istiqomat qiladilar. SHimoli-g’arbiy tarafi cho’l va qumliklardan iborat. Bu hududda turkmanlarning Taka qavmi istiqomat qiladi.
G’arbiy tarafi 800 verstga cho’zilgan sahro bo’lib, u yerlarda Kaspiy dengizi atrofidagi qavmlar istiqomat qiladilar».
Xiva xonligining beshta katta shahari bor. Ular Xiva, Yangi Urganch, SHovot, Kot va Gurlan.
«Xiva»-poytaxt shahar. Aytishlaricha, qadimda Xivaq deb atalgan. Amudaryo o’z o’zanini o’zgartirmasdan avval, bunyod etilgan . U katta shahar. Mashhur imoratlari madrasa, xon saroyi va ibodat qiladigan masjid bo’lib, masjid gumbazi feruza rangli koshin bilan qoplangan. Xonning hovlisi ko’p hakm katta bo’lmay, unda ham bir necha kichik masjid mavjud. Uylari loydan qurilgan, ko’chalari tor. SHaharda bir necha kichik do’konlar ham bo’lib, (bozorida) haftada ikki marta oldi-sotdi bo’ladi. (Xivada) 3000 ga yaqin xonadon bo’lib, xalqi 10 000 jon atrofida. SHahar xonlikdagi boshqa shaharlar singari, ekinzorlar va katta bog’-rog’lar bilan o’ralgan. Bog’ o’rtasida kichik-kichik qal’alar va uylar joylashgan».