Magistr dissertasiyasi ixtisasın şifri və adı

Ъядвял 2.1. Азярбайъанын хариъи тиъарят ялагяляриндя МДБ-нин
хцсуси чякиси (%-ля)

	2000		2004		2005		2014
	MDB	Uzaq xaric	MDB	Uzaq xaric	MDB	Uzaq xaric	MDB	Uzaq xaric
Xarici ticarət dövriyyəsi	20,9	79,1	25,4	74,6	27,5	72,5	9.4	90.6
İxrac	13,5	86,5	17,0	83,0	20,8	79,2	3.8	96.2
İdxal	32,0	68,0	34,1	65,9	34,4	65,6	22.7	77.3

Mənbə: www.stat.gov.az
2000-2005-ъи иллярдя МДБ юлкяляриня мящсул ихраъынын хцсуси чякиси 7,3% артараг 20,8%, 2014-cü ildə isə əhəmiyyətli dərəcədə azalaraq 9.4 faiz, мящсул идхалынын хцсуси чякиси 22.7 %, ixracın xüsusi çəkisi isə 3.8 faiz тяшкил етмишдир.
МДБ юлкяляри ичярисиндя Азярбайъанын цмуми тиъарят дювриййясиндя ян ири тиъарят партнйору Русийа Федерасийасыдыр. 2005-ъи илдя Азярбайъанын МДБ иля тиъарят дювриййясиндя Русийанын пайы 42,6 % (ихраъда 31,5%, идхалда 49,5%) тяшкил етмишди. 2000-ъи илля мцгайисядя бу эюстяриъи 14,3% азалмышдыр. Бу азалма Украйна, Тцркмянистан, Юзбякистан вя Таъикистан иля тиъарят дювриййясинин артмасы фонунда баш вермишдир. Беля ки, 2000-ъи иля нисбятдя 2005-ъи илдя МДБ иля тиъарят ялагяляриндя Украйнанын 1,4%, Тцркмянистанын пайы 19,0%, Юзбякистанын пайы 4,1 % артмышдыр.
Ъядвял 2.2. 2014-cü ildə Азярбайъан-МДБ хариъи тиъарят ялагяляри

İxrac_min_ABŞ_dolları'>Ölkələr	İdxal min ABŞ dolları	İxrac min ABŞ dolları	Saldo (ixrac-idxal) min ABŞ dolları	2013-cü ilin yanvar-dekabr aylarına nisbətən, %
				İdxal	İxrac
Ölkə üzrə - cəmi	9187697,6	21828608,9	12640911,3	85,4	98,0
MDB ölkələri üzrə - cəmi	2083187,9	838056,2	-1245131,7	81,3	61,1
Belarus	83937,6	15095,1	-68842,5	96,1	102,7
Qazaxıstan	221056,1	29839,5	-191216,6	72,1	46,5
Qırğızıstan	1702,7	25800,1	24097,4	96,4	202,2
Moldova Respublikası	5433,0	68,4	-5364,6	135,3	36,0
Özbəkistan	23611,9	37900,3	14288,4	219,3	354,9
Rusiya Federasiyası	1314480,4	640271,3	-674209,1	87,3	59,4
Tacikistan	188,0	2636,7	2448,7	437,7	19,2
Türkmənistan	13198,4	38002,6	24804,2	27,3	95,4
Ukrayna	419579,7	48442,0	-371137,7	71,2	17,6

Mənbə: www.stat.gov.az
Ъядвялдян эюрцндцйц кими щяр ил Азярбайъанын идхалында Русийа ящямиййятли пайа малик олур. Лакин 2001-ъи илдя Газахыстан (22,4%) вя ясасян дя Тцркмянистанын (30,4%) идхалда пайынын артмасы Русийанын пайынын азалмасына сябяб олмушдур. 2000-ъи илля мцгайисядя 2005-ъи илдя МДБ-нин Азярбайъана идхалында Русийанын пайы 16,9% азалараг 49,5% тяшкил етмишдир. Бу азалма Украйнанын 6,1%, Тцркмянистанын 14,2%, Юзбякистанын 6,7%, Эцръцстанын 0,4% хцсуси чякиляринин артмасы щесабына баш вермишдир.
Ъядвялдян эюрцндцйц кими 2005-ъи илдя Тцркмянистан МДБ иля идхал ямялиййатларында Азярбайъанын ЫЫ ири партнйору олмушдур вя бу юлкядян Азярбайъана ясасян тябии газ идхал олунмушдур. Хцсуси чякисиня эюря ЫЫЫ юлкя Украйна (15,6%), ЫВ юлкя ися Юзбякистан (6,9%) олмушдур.
МДБ дювлятляриндян Азярбайъана идхалын мал груплары цзря структурунда ясасян mineral yanacaq, neft və neft emali məhsullari (34,04%), чюряк дянлиляри (15,26%), yerüstü nəqliyyat vasitələri və onlarin hissələri (8,11%), qazanlar, avadanliqlar, mexaniki cihazlar və onlarin hissələri (7,99%), elektrik maşınları və avadanlıqları, onlarin hissələri (3,49%), duz, kükürd, daş, əhəng və sement (3,44%), qara metallardan hazirlanmiş məmulatlar (3,35%), qara metallar (3,06%), ağac və ondan hazırlanmış məmulatlar (2,45%) və s. üstünlük тяшкил етмишдир.
2005-ъи илдя Азярбайъанын МДБ юлкяляриня ихраъында да ян ири партнйору 31,5% пайла Русийа олмушдур. Тцркмянистан (30,2%), Эцръцстан (23,0%) дювлятляри ися уйьун олараг ЫЫ вя ЫЫЫ йерляри бюлцшдцрмцшдцляр. Азярбайъанын МДБ-йя ихраъынын мал груплары цзря структурунда ясасян mineral yanacaq, neft və neft emalı məhsulları (33,18%), gəmilər, qayiqlar və sair üzən vasitələr (22,6%), piylər, bitki və ya heyvan mənşəli yağlar (7,79%), qeyri-üzvi kimyanin məhsullari, qiymətli metallarin birləşmələri (7,67%), meyvələr və qozlar (qurudulmuş və tər) (4,81%), pambıq (3,28%), qəhvə, çay və ədviyyat (3,02%), polimer materiallar, plastik kütlələr və onlardan hazirlanmiş məmulatlar (2,7%) вя с. цстцнлцк тяшкил етмишди.
Мцасир мцстягиллик шяраитиндя Азярбайъан Республикасынын тиъарят-игтисади ялагяляринин МДБ юлкяляри иля эет-эедя дяринляшдирилмяси щяр 2 тяряф цчцн ящямиййятли щесаб едилир вя бу ялагялярин инкишаф етдирилмяси цчцн дювлят вя щюкумят башчылары, уйьун назирликляр, дювлятлярарасы игтисади комиссийалар вя диэяр йцксяк сявиййялярдя баш тутан рясми эюрцшляря юнямли йер верилир.
Цмумиййятля яксяр МДБ юлкяляри иля Азярбайъан Республикасынын базар структурунда олан охшар ъящятляр, яняняви игтисади ялагяляр, тарихи достлуг, мядяни вя милли ялагялярин, еляъя дя ъоьрафи-няглиййат нюгтейи-нязяриндян ялверишли вязиййятин мювъудлуьу кими амилляр бу юлкяляр арасында диэяр сащялярдя олдуьу кими тиъарят-игтисади ямякдашлыьын да эяляъяк перспективиня уьурлу имканлар йарадыр.

2.