Maftuna Eshdavlatova -kurs 405-guruh Mustaqil ish Periferik nutq apparatining tuzilishi va faoliyati

---

Maftuna Eshdavlatova 4-kurs 405-guruh 
Mustaqil ish
1 
Periferik nutq apparatining 
tuzilishi va faoliyati 
R E J A
: 
1.
 
Nutq apparati va ularning tuzilishi.
2.
 
Nutq tovushlarining artikulyatsiyasi. 
3.
 
Artikulyatsiyaning tarkibi. 
4.
 
Nutq tovushlarining akustik xususiyatlari.
TAYANCH TUSHUNCHALAR
: 
1.
 
Nutq apparati. 
2.
 
Nafas apparati.
3.
 
Bo’g’iz bo’shlig’i. 
4.
 
Xalqum bo’shlig’i.
5.
 
Og’iz bo’shlig’i. 
6.
 
Burun bo’shlig’i.
7.
 
Faol nutq a’zolari.
8.
 
Nofaol nutq a’zolari.
9.
 
Ekskursiya.
10.
 
 Ish holati.
11.
 
 Rekursiya.
12.
 
 Artikulyasiya o’rni.
13.
 
 Artikulyasiya usuli.
14.
 
 Tovushning miqdori. 
15.
 
 Tovushning sifat belgisi.
16.
 
 Tovush balandligi.
17.
 
 Tovush kuchi.
18.
 
 Tovush tembri.
19.
 
 Tovush cho’ziqligi 

---

Maftuna Eshdavlatova 4-kurs 405-guruh 
Mustaqil ish
2 
Ma’lumki, barcha tirik organizmlar tovush chiqarish qobiliyatiga ega. 
Buning sababi ularda tovush chiqarish apparati va eshitish organi 
mavjud. Lekin insonga xos bo’lgan nutq tovushlari bu ikki jihatdan 
tashqari, uchinchi ijtimoiy qiymat belgisiga ham ega. SHuning uchun 
ham nutq tovushlarining hosil bo’lishi murakkab jarayon hisoblanadi. 
Insondagi nutq tovushlarining hosil bo’lishi uning nafas olish va 
chiqarish faoliyatiga borib taqaladi.
Bunda dastlab o’pkadan chiqayotgan havo bo’g’iz bo’shlig’idagi un 
paychalariga tegib uni tebratadi va natijada shu erda un (ovoz) hosil 
bo’ladi. Bo’g’iz yoki og’iz bo’shlig’ida to’siqqa uchrash-uchramasligi, 
tilning hamda lablarning turli pozisiyalarda turishi natijasida tovushlar 
har xil sifat va miqdor belgilariga ega bo’ladi.
Nutq tovushlarini hosil qilishda ishtirok etadigan a’zolar nutq a’zolari 
yoki nutq apparatini tashkil etadi. U quyidagilardan tarkib topgan.
1. Nafas apparati – o’pka, bronxlar, traxeya, ko’krak qafasi kabilardan 
iborat. Bu apparat a’zolari tovush hosil qilish uchun zarur bo’lgan havo 
oqimini boshqa a’zolarga etkazib beradi va havo manbai hisoblanadi.
2. Bo’g’iz bo’shlig’i – traxeyaning yuqori (kengaygan) qismi. Unda un 
paychalari, uzuksimon, qalqonsimon, cho’michsimon, ponasimon, 
shoxsimon tog’aylar mavjud. Bu apparatlardagi eng faol a’zolar un 
(ovoz) paychalaridir. Ularda 3 xil holat kuzatiladi: a) un paychalari tinch 
holatda to’rganda ularning oralig’i ochiq bo’ladi va ovoz hosil 
bo’lmaydi; b) ovoz paychalari tortilganda (taranglashganda) ular 
orasidagi ochiq bo’shliq yumiq holatga keladi, natijada havo oqimining 

---