Маьрузалар курси

4.6-расм 
Ток кучи 40 дан 260 А гача бўлган ва 5 та параллел секцияга эга бўлган балласт 
реостат (РБ) схемаси 4.6 - расмда келтирилган: 
4.7 -расм 
Мисол тариқасида кўрсак, ПСМ - 1000 типидаги ўзгартиргичга бир пайтнинг ўзида 
пайвандлаш токи 200 А бўлган 9 та постни ѐки пайвандлаш токи 300 А бўлган 6 та постни 
улаш мумкин. Ушбу ўзгартиргич бир корпусли бўлиб, битта умумий ўқ билан 
бирлаштирилган, қуввати 60 кВт, номинал токи 1000 А бўлган СГ - 1000 типидаги 
генератор ва қуввати 75 кВт, айланиш тезлиги 1450 айл/мин бўлган асинхрон двигателp
АД лардан иборат. Генератор параллель ва кетма-кет чулғамларидан иборат аралаш 
қўзғатиш чўлғамига эга.
Кўп постли пайвандлаш қурилмалари, қурилманинг ва фойдали қувват бирлигига 
нисбатан сарфларнинг арзонлиги, ишлаб чиқариш майдонини кам эгаллаши, ишлатишда 
ишончлилиги каби афзалликларга эга бўлиб, қуйидаги камчиликлардан ҳоли эмас: 
энергиянинг балласт реостатда сезиларли йўқолиши, стационар ўрнатилган пайвандлаш 
қурилмаларидан ҳаракатда фойдалана олиш имконияти чекланганлиги кабилардир. 
 
Бир постли пайвандлаш генераторлари 
Кўп постли генераторлардан ўзининг ташқи характеристикаси ва конструкцияси 
билан 
фарқ 
қилади. 
Бир 
постли 
генераторларда 
балласт 
реостатлардан 
фойдаланилмаслиги сабабли, улар юмшоқ пасаювчан (крутопадаюўая) характеристикага 
эга.
Энг оддий бир постли пайвандлаш генератори ўзидан якорp чўлғамига кетма-кет 
уланган магнитсизлантириш чўлғамига эга генераторни ифодалайди. (1.4.8. - расм). 
Расмда : 
НО - мустақил қўзғатиш чўлғами; 
РО - магнитсизлантириш чўлғами; 
Ф
н
- НО чўлғами оқими
Ф
ро
-РО чўлғами оқими 

---

4.8-расм 
Ф
н
ва Ф
р
оқимлари бир бирига қарама - қарши йўналган. Салт юришда Ф
р
= 0 ва 
U
о
=с.Ф
н
. Юклама режимида ѐй кучланиши: 
U
д
=C(Ф
н
-Ф
р
)-IR
г
Ф
р
оқими юклама токига пропорционал бўлганлиги сабабли юклама токининг 
ортиши Ф
р
оқимининг ортишига олиб келади ва юмшоқ пасаювчи ташқи 
характеристикада ишлашни таъминлайди. Салт юриш кучланишини қўзьатиш чўлғами 
занжиридаги реостат ѐрдамида ростланади, қисқа туташув токини эса (мос равишда 
пайвандлаш токини) магнитсизлантириш чўлғами РО нинг ўрамлар сонини ўзгартириш 
орқали ростланади. 
а) 
4.9 - расм 
4.9-расмда бир постли генераторнинг ташқи характеристикалари келтирилган, 
жумладан 4.9 а - расмда мустақил қўзғатиш чўлғамининг турли токлари учун олинган 
характеристикалар, 4.9,б-расмда эса магнитсиз-лантириш чўлғамининг турли ўрамлар 
сонида олинган характеристикалар кўрсатилган.