Madaniyatlararo aloqani muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zamonaviy inson milliy etiketining asoslarini bilishi kerak

Fuqarolik — shaxsning muayyan davlat bilan doimiy siyosiy huquqiy aloqasi; bu aloqa shaxs va davlatning oʻzaro huquq va majburiyatlarida ifodalanadi. Shaxs F.ka ega boʻlgach, davlat uning hamma huquq va erkinliklarini eʼtirof etadi, ularning amalga oshishini taʼminlash choralarini koʻradi. Fuqarolarning manfaatlarini davlat, fuqarolar boshqa mamlakatlar hududida turgan vaqtda ham himoya qiladi, ularga homiylik koʻrsatadi. Oʻz navbatida, fuqarolar davlat qonunlari va qoidalarga soʻzsiz rioya kiladilar, oʻzlari uchun belgilangan majburiyatlarni bajaradilar. Bu huquq va majburiyatlar yigʻindisi fuqaroning siyosiyhuquqiy maqomini tashkil etadi, fuqarolar ana shu maqom bilan chet el fuqarolari va fuqaroligi boʻlmagan shaxslardа ajralib turadilar. F. asosan 2 yoʻl bilan qabul qilinadi; tugʻilganlik dalili asosida ("filiatsiya") va naturalizatsiya yoʻli bn. Tugʻilish asosida F.ka qabul qilishda 2 xil qoida: "qon huquqi" va "tuproq huquqi" qoidasi qoʻllaniladi. "Qon huquqi" deb nomlangan qoida shu davlatning fuqarolaridan tugʻilgan shaxsni fuqaro deb tan oladi (ayrim davlatlarda ota onasining biri tegishli F.ka egaligi yetarli). Kaysi davlat hududida bu shaxsning tugʻilganligi ahamiyatga ega emas. "Tuproq huquqi" qoidasi, fuqaroligidan qatʼi nazar, agarda shaxs mazkur davlat hududida tugʻilgan boʻlsa, unda oʻsha shaxs fuqaro deb tan olinadi. Naturalizatsiya yoʻli bilan F.ni qabul kilish mamlakatda yashab kelayotgan shaxsning F.ni olish toʻgʻrisidagi iltimosi bilan bogʻliqdir.

Oʻzbekistonda F.ning huquqiy holati OʻzR Konstitutsiyasining 6bobida hamda "Oʻzbekiston Respublikasining fuqaroligi toʻgʻrisida"gi qonun (1992 yil 2 iyul)da koʻrsatib oʻtilgan. Oʻzbekiston Respublikasining butun hududida yagona F. oʻrnatilgan. Oʻzbekiston Respublikasining fuqaroligi, unga qanday asoslarda ega boʻlganlikdan qatʼi nazar, hamma uchun tengdir. Qoraqalpogʻiston Respublikasining fuqarosi ayni vaqtda Oʻzbekiston Respublikasining fuqarosi hisoblanadi. F.ka ega boʻlish va uni yoʻqotish asoslari hamda tartibi qonun bilan belgilanadi.

Fuqarolik tushunchasi dastlab Qadimgi Yunonistonning shahar va shahar-davlatlarida paydo bo'lgan, bu erda odatda mulk egalariga nisbatan qo'llanilgan, ammo ayollar, qullar yoki kambag'al jamiyat a'zolari emas. Yunoniston shahar davlatining fuqarosi ovoz berish huquqiga ega edi va soliqqa tortilishi va harbiy xizmatga tortilishi kerak edi. Rimliklar birinchi marta fuqarolikni shahar aholisini Rimdan Rim fath qilingan va tarkibiga kiritilgan xalqlardan ajratib turadigan vosita sifatida ishlatgan. Ularning imperiyasi o'sishda davom etar ekan, rimliklar butun dunyo bo'ylab ittifoqchilariga fuqarolik berishdi. Italiyaning o'zi, keyin esa boshqa Rim viloyatlari xalqlariga, 212 yilda V.P. fuqaroligi imperiyaning barcha erkin aholisiga tarqatildi. Rim fuqaroligi imperiyada muhim huquqiy imtiyozlarni taqdim etdi.

Fuqarolik konstitutsiyaviy va ma'muriy huquq institutlaridan biri bo'lib, odatda konstitutsiya (asosiy qonun) yoki davlatning konstitutsiyaviy aktida va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda mustahkamlanadi. Bu o'zini davlat va uning qaramog'idagi shaxslar o'rtasidagi munosabatlar, davlatdagi har bir insonning konstitutsiyaviy va ijtimoiy himoyasi sifatida namoyon qiladi: davlat fuqaroning huquqlari va erkinliklarini tan oladi va kafolatlaydi, chet elda himoya qiladi va homiylik qiladi; o'z navbatida, fuqaro davlat qonunlari va qoidalariga so'zsiz rioya qiladi, o'zi belgilagan vazifalarni bajaradi. Ushbu huquqlar va majburiyatlarning umumiyligi fuqaroning chet el fuqarolari va fuqaroligi bo'lmagan shaxslardan ajralib turadigan siyosiy va huquqiy maqomini tashkil etadi.

Monarxiya mamlakatlarida shaxsning davlat bilan aloqasi fuqarolik shaklida emas, balki fuqarolik shaklida namoyon bo'ladi. Fuqarolik fuqarolikdan farqli o'laroq, shaxsning butun davlat bilan emas, balki monarx bilan bevosita aloqasini o'zida mujassam etadi.

Fuqarolik yoki fuqarolik davlatda belgilangan usul bilan tasdiqlanadi. Biroq, turli shtatlarda amaliyot keng miqyosda o'zgarib turadi: Buyuk Britaniyada umuman hujjatlarga ega bo'lmaslik huquqidan - Evropa Ittifoqi mamlakatlaridagi majburiy ID-kartalarga yoki hatto Sovet Ittifoqi tarkibiga kirgan ba'zi mamlakatlarning ichki ko'p sahifali pasportiga qadar.

Konstitutsiyaviy qonun bir necha davlatlarning fuqaroligiga ega bo'lishi yoki umuman fuqaroligi bo'lmagan holatlarni biladi:

fuqaroligi bo'lmagan shaxs (fuqaroligi bo'lmagan shaxs) - har qanday davlat o'z qonuni asosida fuqaro sifatida qaralmaydigan shaxs.

bipatrid - ikki davlat fuqaroligini tasdiqlovchi hujjatga ega bo'lgan shaxs. Bir nechta fuqarolikka ega bo'lgan odamlarni odatda bipatridlar deb atashadi.

• 
  Fuqarolar jamiyatning teng huquqli asosidir.Fuqarolik jamiyati fuqaroviy ongi va faolligi yuksak bo’lgan fuqarolar yordamida barpo etilishi mumkin.Fuqaroviylik mamlakatning rivojlanish bosqichlarida,boshqacha aytganda o’tish davrida yaqqol namoyon bo’ladi.Bugungi kunda ham ijtimoiy-siyosiy o’zgarishlarni boshidan kechirayotgan,aniqrog’i fuqarolik jamiyati barpo etayotgan turli mamlakatlarda fuqaroviylik muhim ahamiyat kasb etmoqda.Fuqaroviy faollikning negizini anglash uchun avvalo fuqaroiylikning nazariy mohiyatini tushunish talab etiladi.
  
• 
  Fuqaroviy faollik - bu fuqarolarning davlat siyosati va qarorlarida yanada faol ishtirok etishiga yordam beradigan ijtimoiy normalar, tashkilotlar va amaliyotlar majmuidir. Bular qatoriga jamoat birlashmalariga kirish, ommaviy axborot vositalarida qatnashish va fuqarolik tadbirlarida, masalan zo'ravonliksiz namoyishlar yoki petitsiyalarda qatnashish vositalari kiradi. Fuqarolik ishtiroki davlat idoralarining barchaning ishtiroki va vakilligi bilan hisob va oshkora ishlashini ta'minlash uchun juda muhimdir. Manbalarda qayd etilishicha o’z vatani taraqqiyoti uchun har qanday yo’l bilan ,jismoniy yoki ma’naviy mehnat bilan xizmat qilgan kishi xaqiqiy fuqaroga aylanadi. Bunday qarash biroz falsafiy ahamiyatga egadek tuyulsa-da, aslida fuqarolik jamiyatini barpo etishda aynan fuqaroning vatan taraqqiyoti yo’lidagi amaliy faoliyati muhim ahamiyat kasb etadi.
  
• 
  Fuqaroviylik dastlabki qarashda huquqshunoslikka oid atamadek tuyuladi. Aslini olganda bu hodisani falsafiy huquqiy sotsiologik va siyosiy mohiyati mavjud.
  
• 
  Fuqaroviylik bir davlatga mansublikni anglash, davlatga sodiqlik hamda vatanparvarlik hissi sifatida talqin qilinishi mumkin. Bunda davlatni, konstitutsiyani, davlat ramzlarini hurmat qilish, davlat tuzimini va qonun ustuvorligini himoya qilishga tayyorlik nazarda tutiladi.
  
• 
  Fuqaroviylikni insonga huquqiy, ijtimoiy, ma’naviy va siyosiy jihatdan layoqatli ekanligini his etishni ta’minlovchi jamlovchi tushuncha sifatida ham talqin etish mumkin.
  
• 
  V.Dalning qayd etishiga qaraganda, “fuqaroviylik fuqarolik jamiyatini tuzish uchun jamiyatning ongi va bilimi darajasini ifoda etgan holatdir”.
  
• 
  Fuqarolik jamiyatini shakllantirishning uchta asosiy printsiplari mavjud.Bular - shaxs, jamiyat va hokimiyat. Fuqarolik jamiyati g'oyasi uzluksiz harakatga asoslanadi: doimiy o'zgarish, takomillashish, davlat va hokimiyatdan rivojlangan va yanada rivojlanayotgan holatga o'tish. J.J. Russo ushbu rivojlanish mezonlarini shakllantirgan: fuqarolik, tabiiylik (ratsionallik) va sivilizatsiya tomon harakat, bu tobora rivojlanib borayotgan shaxsni, mukammal fuqarolik munosabatlarini va oqilona sivilizatsiyalangan kuchni shakllantirishni anglatadi.
  
• 
  Fuqarolik jamiyati va davlat o'rtasidagi munosabatlar muayyan muammo hisoblanadi. Fuqarolik jamiyati - bu asosan davlat tuzilmalaridan tashqarida shakllanadigan, lekin ularni fuqarolar, ya'ni fuqarolik jamiyati a'zolari tomonidan shakllantirilganligi sababli qamrab oladigan ijtimoiy uyushgan tuzilma. Davlat hokimiyatining elementlari, masalan, hokimiyatni ajratish, huquqiy muxolifatning mavjudligi, ko'p partiyaviy tizim va boshqalar. ularning o'zlari fuqarolik jamiyatining tuzilishini anglatmaydi, lekin ular tomonidan vujudga keladi va uning jamiyatni siyosiy tashkil etishdagi ta'sirini mustahkamlash shakllaridir.
  

• 
  3.Siyosiy faollik.
  

• 
  Siyosiy faollik, yoshi, hayot yo'llari va avlodlar chorrahasidagi tadqiqotlarni turli intizomiy harakatlar orqali topish mumkin, ammo bunday loyihalar kamdan-kam hollarda kesishadi va tadqiqot sohasida birlashmaydi. Biroq, bunday vaqtinchalik munosabatlar tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Yosh yoshi institutsional siyosiy ishtirokni (masalan, ovoz berish) qonuniylashtiradi va avlodlarga mansublik yashash imkoniyatlari va siyosiy faoliyatni keltirib chiqaradi, Qanday qilib siyosiy faoliyatni butun umr o'rganish mumkin? Biz siyosiy faollik bilan suhbatlashishda shaxsiy va ijtimoiy munosabatlarga oid savollar siyosiy qarashlarning umumiy e'tiqodlari va amaliyotiga shubha tug'dirishini ta'kidlamoqdamiz.
  

Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jarayonida aholining siyosiy faolligini oshirish muhim ahamiyatga ega.

Saylov- vakolatli davlat organlariga ovoz berish orqali , mahalliy o’zini o’zi boshqarish organlari va boshqa tuzilmalarni tashkil etish vositasi.

Saylov tizimi yoki ovoz berish tizimi bu -saylovlar va referendumlar qanday o'tkazilishini va ularning natijalari qanday aniqlanishini belgilaydigan qonun-qoidalar to'plamidir. Siyosiy saylov tizimlari hukumatlar tomonidan tashkillashtirilgan va siyosiy bo'lmagan saylovlar tijorat, notijorat va norasmiy tashkilotlarda o'tkazilishi mumkin. Ushbu qonunlar ovoz berish jarayonining barcha jihatlarini tartibga soladi: saylovlar bo'lib o'tganda, kimga ovoz berilishi mumkin, kim nomzod sifatida qatnashishi mumkin, saylov byulletenlari qanday belgilanadi va tarqatiladi, byulletenlar qanday sanab chiqiladi (saylov usuli) va boshqa ta'sir ko'rsatadigan omillar. Siyosiy saylov tizimlari Konstitutsiyalar va saylov qonunlari bilan belgilanadi, odatda saylov komissiyalari tomonidan boshqariladi va turli lavozimlarga turli xil saylovlardan foydalanishlari mumkin.

Jahon mamlakatlarining davlat qurilish tajribasida saylov tizimining mojaritar, proporsional va aralash turlari mavjud.Mojaritar saylov tizimi bu-(frans.majorite-ko’pchilik so’zidan) davlat vakillik organlariga saylovlarda ovoz berish tushiniladi.Unda ko’p ovoz olgan nomzod (yoki nomzodlar ro’yxati) belgilangan okrug bo’yicha saylanadi.Hozirgi zamon konstitutsiyaviy huquqida, mutlaq va malakali ko’pchilik ovozga asoslangan mojaritar saylov tizimlari qo’llaniladi. Masalan, Buyuk Britaniya,AQSH,Hindiston,Meksika va h.k. Mutlaq ko’pchilik ovoziga asoslangan majoritar tizimda berilgan va haqiy deb topilgan ovozlarning umumiy soniga mutlaq ko’p ovoz (ya’ni 50 % va 1 ovoz) olgan nomzod saylangan hisoblanadi.Agarda, nomzodlarning birortasi ham yetarlicha ovoz yeg’a olmasa, saylov qaytadan o’tkaziladi, bundan ovozlarning yetarligini to’play olgan 2 ta nomzodlar qoldiriladi. Ayrim hollarda, ovoz berish o’rniga 2-tur ovoz berish o’tkiziladi, uning natijalari boshqacha tizim bo’yicha aniqlanadi. Ko’pchilik ovozga asoslangan mojaritar tizim eng soda tizim hisoblanib, unda eng ko’p ovoz to’plagan nomzod saylangan hisoblanadi.

Proporsional saylov tizimi saylov tizimining murakkab turi hisoblanadi, bunda o’z nomzodlarini davlatning vakillik organlariga qo’ygan siyosiy partiyalar va ommaviy harakatlar o’rtasida ular yeg’olgan ovozlarning soniga mos ravishda taqsimlanadi.Saylov tizimining proporsional turida kata saylov okruglari tuzilib, ularda partiyalar o’z nomzodlarining ro’yxatini ilgari suradi.Saylovchilar bo’lsa, amaldagi partiyalar yoki ommaviy harakatlar tomonidan ko’rsatilgan nomzodlar ro’yxati uchun ovoz beradi.

Aralash tizimlar sinagari ba'zi saylov tizimlari nomutanosib va ​​proporsional tizimlarning afzalliklarini birlashtirishga harakat qiladi. Masalan, Germaniyada Bundestagga saylovlarda aralash saylov tizimi qo’llaniladi.Uning deputatlarining yarmi butun mamlakat hududini egallab olgan bir mandatli saylov okruglariga nisbatan ko’pchilik ovozga asoslangan mojaritar tizim bo’yicha, qolgan 2-yarmi bo’lsa ko’p mandatli saylov okruglari hisoblangan german yerlari tomonidan ilgari surilgan nomzodlar ro’yxati asosida proporsional saylov tizimi bo’yicha saylanadi. Aralash saylov tizimi qo’llaniladigan davlatlarga: Litva, Gruziya, Italiya, Bolgariya va h.k.