Madaniy va Lingvistik shok xodisalari

Madaniy  shok  –  individning  o‘ziga  tanish  signallar  bo‘lmagan  yangi  muhitda o‘zini ma’lum bir muddat noqulay, besaranjom his qilishidir.         do‘stlari,  qarindosh-rug‘laridan  ajralish,  o‘z  yurtidagi  kasbi  va  maqomini yo‘qotish hissi;    yangi madaniyatdagi yolg‘izlik hissi;     rollardagi buzilish;    madaniyatlardagi farqlardan bezovtalanish;    vaziyatni boshqara olmaslikdan cho‘chish.   Madaniy  shokning  asosiy  sababi  madaniyatlar o‘rtasidagi  farq hisoblanadi.  Madaniy  shok  belgilari  turli-tuman:  idish-tovoq,  o‘rin-ko‘rpa,  kiyim-kechak  tozaligi, suv yoki yeguliklar sifati haqida qayg‘urishdan tortib uyqusizlik, qo‘rquv,  asabiylashish  kabi  organizm  funksiyalarining  buzilishigacha  bo‘lishi  mukin.  Ular  depresiyaga, ichkilikbozlikka yoki giyohvandlikka, hatto joniga qasd qilishga olib  kelishi mumkin 1 .   Madaniy  shok  o‘zga  madaniyat  me’yorlarini  bilmaslik  holatlarida  ko‘proq  namoyon  bo‘ladi.  Masalan,  bir  paytlar  O‘zbekistonga  Xitoydan  tashrif  buyurgan  delegatsiyani  oq  xrizantema  gullari  bilan  qarshi  olingan.  O‘sha  paytda  xitoylik  mehmonlarning madaniy shok holatiga tushganliklarini tasavvur qilish qiyin emas.  Chunki,  Xitoyda  oq  xrizantema  qayg‘u,  dard-alam,  motam  ramzi  hisoblanadi.  Odatda qadimda oq xrizantema marhumning qabriga qo‘yilgan. Bu an’ana hozirgi  kungacha  saqalanib  qolgan.  Jumladan,  Pekindagi  Mao  Tszedun  maqbarasining  kiraverishiga  buyuk  dohiyga  chuqur  qayg‘u  va  hurmat  belgisi  sifatida  oq  xrizantema gulini qo‘yish mumkin.      Madaniy  shokka  faqat  salbiy  oqibatlar  sifatida  qarash  to‘g‘ri  bo‘lmaydi.  Garchi, madaniy shok yangi madaniyatga o‘tish davridagi muqarrar jarayon bo‘lsa- da,  unga  madaniy  aloqa  sifatida  qarash  jarayonni  yengil  kechishiga  olib  keladi.  Binobarin,  zamonaviy  tadqiqotchilar  madaniy  shokka  yangi  sharoitga  ko‘nikish  jarayonining  tarkibiy  qismi  sifatida  qaraydilar.  Bundan  tashqari,  shaxs  ushbu  jarayonda yangi madaniyat va uning me’yorlari haqida bilimga ega bo‘ladi, uning  dunyoqarashi  kengayadi,  o‘zga  madaniyatlarga  hurmati

• Madaniy  shok  –  individning  o‘ziga  tanish  signallar  bo‘lmagan  yangi  muhitda o‘zini ma’lum bir muddat noqulay, besaranjom his qilishidir.         do‘stlari,  qarindosh-rug‘laridan  ajralish,  o‘z  yurtidagi  kasbi  va  maqomini yo‘qotish hissi;    yangi madaniyatdagi yolg‘izlik hissi;     rollardagi buzilish;    madaniyatlardagi farqlardan bezovtalanish;    vaziyatni boshqara olmaslikdan cho‘chish.   Madaniy  shokning  asosiy  sababi  madaniyatlar o‘rtasidagi  farq hisoblanadi.  Madaniy  shok  belgilari  turli-tuman:  idish-tovoq,  o‘rin-ko‘rpa,  kiyim-kechak  tozaligi, suv yoki yeguliklar sifati haqida qayg‘urishdan tortib uyqusizlik, qo‘rquv,  asabiylashish  kabi  organizm  funksiyalarining  buzilishigacha  bo‘lishi  mukin.  Ular  depresiyaga, ichkilikbozlikka yoki giyohvandlikka, hatto joniga qasd qilishga olib  kelishi mumkin 1 .   Madaniy  shok  o‘zga  madaniyat  me’yorlarini  bilmaslik  holatlarida  ko‘proq  namoyon  bo‘ladi.  Masalan,  bir  paytlar  O‘zbekistonga  Xitoydan  tashrif  buyurgan  delegatsiyani  oq  xrizantema  gullari  bilan  qarshi  olingan.  O‘sha  paytda  xitoylik  mehmonlarning madaniy shok holatiga tushganliklarini tasavvur qilish qiyin emas.  Chunki,  Xitoyda  oq  xrizantema  qayg‘u,  dard-alam,  motam  ramzi  hisoblanadi.  Odatda qadimda oq xrizantema marhumning qabriga qo‘yilgan. Bu an’ana hozirgi  kungacha  saqalanib  qolgan.  Jumladan,  Pekindagi  Mao  Tszedun  maqbarasining  kiraverishiga  buyuk  dohiyga  chuqur  qayg‘u  va  hurmat  belgisi  sifatida  oq  xrizantema gulini qo‘yish mumkin.      Madaniy  shokka  faqat  salbiy  oqibatlar  sifatida  qarash  to‘g‘ri  bo‘lmaydi.  Garchi, madaniy shok yangi madaniyatga o‘tish davridagi muqarrar jarayon bo‘lsa- da,  unga  madaniy  aloqa  sifatida  qarash  jarayonni  yengil  kechishiga  olib  keladi.  Binobarin,  zamonaviy  tadqiqotchilar  madaniy  shokka  yangi  sharoitga  ko‘nikish  jarayonining  tarkibiy  qismi  sifatida  qaraydilar.  Bundan  tashqari,  shaxs  ushbu  jarayonda yangi madaniyat va uning me’yorlari haqida bilimga ega bo‘ladi, uning  dunyoqarashi  kengayadi,  o‘zga  madaniyatlarga  hurmati