Maciyaliq texnologiyalari universiteti

1.3 Operatsion sistemalarlar tiykarǵı funktsiyaları

- paydalanıwshınan (yamasa sistema operatorınan ) málim tilde dúzilgen komanda yamasa tapsırmalardı qabıllaw hám olarǵa qayta islew. Tapsırmalar operatorlar, tekst kórsetpeleri (direktivalar) yamasa monipulyator (m-n sichhoncha járdeminde) atqarılatuǵın kórsetpeler járdeminde beriledi. Bul komandalar, eń dáslep, programmalardı jumısqa túsiriw (toqtatıw, toqtatıp turıw ) menen baylanıslı, fayllar ústindegi ámeller (ámeldegi katalogda fayllar dizimin alıw, ol yamasa bul fayldı jaratıw, atınıń ózgertiw, nusqasın alıw, jayın ózgertiw hám x. k.) menen baylanıslı, ulıwma alǵanda basqa komandalar da bar bolıp tabıladı;

- atqarıw etiliwi kerek bolǵan programmalardı operativ yadqa júklew;

- yadtı basqarıw, kóbisi barlıq zamanagóy sistemalarda bolsa virtual yadtı shólkemlestiriw;

- barlıq datsur hám maǵlıwmatlardı identifikaciya qılıw ;

- programmalardı jumısqa túsiriw (oǵan basqarıwdı uzatıw, nátiyjede protsessor programmanı basqaradi);

- atqarılayapgan qosımshalardan kelayapgan túrli sorawnamalardı qabıllaw hám orınlaw. OT júdá kóp sanlı sistemalı funktsiyalardı (servislerdi) atqara alıwı múmkin, olar atqarılayapgan qosımshalardan so'ralishi múmkin. Bul servislerge shaqırıwlar málim qaǵıydalarǵa uyqas penentúrde ámelge asırılıwı múmkin, bul bolsa óz gezeginde bul OTning ámeliy programmalastırıw interfeysin anıqlaydı (Application Program Interface, API);

- barlıq kirgiziw-shıǵarıw ámellerine xızmet etedi;

- ayllarni bohsharish sistemaları (FBT) jumısın va/yoki maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemaları (MBBT) jumısın támiyinlew, bul bolsa óz gezeginde pútkil programmalıq támiynat nátiyjesin keskin túrde asıradı ;

- multidasturlash rejimi, támiyinlew, yaǵnıy bir yamasa bir neshe programmalardı bir protsessorda parallel atqarılıwdı shólkemlestiriw-bul bolsa olardı bir waqıtta atqarılıwı oyda sawlelendiriwin payda etedi;

- berilgen xizmet etiw distsiplinalari hám strategiyalarına tiykarınan máselelerdi joybarlaw hám dispecherlashtirish;

- atqarılayapgan programmalar arasında maǵlıwmatlar hám maǵlıwmatlar almaslaw mexanizmin shólkemlestiriw;

- Tarmaq Operatsion sistemalarları ushın, baylanısqan kompyuterler arasındaǵı baylanısti támiyinlew funktsiyası bolıp tabıladı;

- bir programmanı basqa programma tásirinen qorǵaw, maǵlıwmatlardı saqlanıwın támiyinlew, operatsion sistemanı ózin kompyuterde atqarılayapgan qosımshalardan qorǵaw ;

paydalanıwshılardı autentifikatsiya hám avtorlastırıw (kóplegen diallogli OT ushın ). Autentifikatsiya - paydalanıwshı atı hám parolın hayd jazıwındaǵı hiymatga sáykesligin tekseriw. Eger paydalanıwshı kirisiw atı (login) jáne onıń parolı uyqas penenkelse, sonday eken ol sol paydalanuvcqi bolıp tabıladı. Avtorlastırıw (avtorlastırıw ) degeni, autentifikatsiyadan ótken paydalanıwshına málim xuquq hám jeńillikler berilip, ol kompyuterde ne hila alıwı múmkin yamasa ne hila almasligini anıqlaydı ;

- real waqıt rejiminde juwap beriw waqıtı hat'iy shegaralirini hondiradi;

- paydalanıwshılar óz daturlarini islep shıǵıwda paydalanatuǵın programmalastırıw sisteması jumısın támiyinlew;

- sistemanı bólekan isten shıǵıwı jaǵdayında xizmet kórsetiw;

OT, kompyuter apparat támiynatın paydalanıwshılar ámeliy programmalarınan ajratadı. Paydalanıwshı da, onıń programması da kompyuet menen At interfeys orhali óz-ara baylanısda boladı. Bulardıń tómendegi suwretde kórsetiw múmkin.