Maciyaliq texnologiyalari universiteti

1.3 Operatsion sistema - fayl sisteması

Kompyuterde fayl sisteması, geyde jazba fayl sisteması - bul fayllardı ataw usılı hám olardı saqlaw hám alıw ushın logikalıq jaqtan jaylasatuǵın usıl. Fayl sistemasısız, saqlanatuǵın maǵlıwmatlar bólek fayllarǵa ajıratıp bolmaydı hám olardı anıqlaw hám alıw qıyın boladı. Maǵlıwmatlar kólemi asqanı sayin, bólek fayllardı shólkemlestiriw hám olardan paydalanıw múmkinshiligi maǵlıwmatlar saqlawda jáne de úlken áhmiyetke iye bolmaqta. Cifrlı fayl sistemaları hám fayllar hújjetlerdi saqlaw hám alıwdıń birdey logikalıq usılınan paydalanǵan halda qaǵazǵa tiykarlanǵan sistemalar ushın atalǵan hám modellestirilgen.

Fayl sistemaları Microsoft Windows, macOS penen hám Linux-ga tiykarlanǵan sistemalar sıyaqlı operatsion sistemalar (OS) ortasında parıq etiwi múmkin. Birpara fayl sistemaları arnawlı programmalar ushın mólsherlengen. Fayl sistemalarınıń tiykarǵı túrlerine tarqatılǵan fayl sistemaları, diskqa tiykarlanǵan fayl sistemaları hám arnawlı maqsetli fayl sistemaları kiredi. Fayl sisteması maǵlıwmatlardı saqlaydı hám shólkemlestiredi hám olardı saqlaw apparatındaǵı barlıq maǵlıwmatlar ushın indeks túri dep esaplaw múmkin. Bul apparatlarǵa qattı disklar, optikalıq disklar hám flesh-disklar kiredi.

Fayl sistemaları, sonıń menen birge, paydalanıwshılardıń málim bir toparına oqıw hám jazıwdı sheklewi múmkin. Parollar - bunı ámelge asırıwdıń eń ańsat usılı. Fayllardı kim ózgertiwi yamasa oqıwı múmkinligin Basqarıw menen bir qatarda, kirisiwdi sheklew maǵlıwmatlar modifikatsiyasınıń basqariliwın hám sheklengenligin támiyinlewi múmkin.

Kirisiw yamasa múmkinshiliklerdi basqarıw dizimi sıyaqlı fayl ruxsatları, sonıń menen birge, fayl sistemasına kirisiwdi basqarıw ushın isletiliwi múmkin. Bul túrdegi mexanizmler ápiwayı paydalanıwshılar tárepinen kiriwge tosqınlıq jasaw ushın paydalı bolıp tabıladı, biraq sırtqı basqınshılarǵa salıstırǵanda onsha nátiyjeli emes.

Fayllardı shifrlaw da paydalanıwshılardıń kiriwine tosqınlıq jasawı múmkin, biraq ol kóbirek sistemalardı sırtqı hújimlerden qorǵawǵa qaratılǵan. Shifrlanǵan gilt shifrlanbaǵan tekstke onı shifrlaw ushın qollanıwı múmkin yamasa gilt shifrlanǵan tekstti dekodlaw ushın isletiliwi múmkin. Faylǵa tek gilti bolǵan paydalanıwshılar kiriwleri múmkin. Shifrlaw menen fayl sistemasında maǵlıwmatlardı nátiyjeli basqarıw ushın shifrlaw giltini biliw shárt emes.

Fayl sistemalarınıń bir qatar túrleri ámeldegi, olardıń barlıǵı tezligi hám kólemi sıyaqlı hár túrlı logikalıq strukturalar hám ayrıqshalıqlarǵa iye. Fayl sistemasınıń túri OT hám bul OS penen mútajliklerine qaray parıq etiwi múmkin. Ush eń keń tarqalǵan kompyuter operatsion sistemaları Microsoft Windows, Mac OS penen X hám Linux. Mobil OSlarga Apple iOS penen Google Android kiredi.

Paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi:

1. Informatika. Bazalıqkurs. 2-izdanie. Uchebnikdlya vUZOv/Pod red. S. v. Simonovicha.-SPb.: Piter, 2009.-640 s.

5. Raxmokulova S. I. IBMPC shaxsiy komp'yuterda ishlash. 1999.