M. Y. Ayupova

Katta yoshdagi aholiga logopedik yordam
Hozirgi yillarda so g iiq n i saqlash sistemasida turli nutq kam chiliklariga 
ega b o ig a n katta yoshdagi kishilarga logopedik yordam ni yaxshilash ustida 
jadal ish olib borilyapti. Asosiy e ’tibor O g i r insult kasalligini boshidan 
kechirgan, bosh miyasi operatsiya qilingan bem orlam ing nutqini qayta 
tiklash m uam m osiga qaratilgandir.
K atta yoshdagi aholiga logopedik yordam ko'rsatish sistem asi turli 
tipdagi m uassasalarni o 'z ichiga oladi, y a’ni:
1. S tatsionar (kasalxonalardagi nevrologik b o iim la r).
2. Y arim statsionar (m ehnat terapiyasi kabinetlari).
3. A m b u lato r (sh a h ar, tu m a n poliklinikalaridagi m eto d ik a kabi- 
netlar).
Poliklinikada bem orlarni qabul qilish ish kunida 4 —6 kishi hisobidan 
rejalashtiriladi. P oliklinika logopeda haftada b ir m arta bem orlarni uyiga 
borib ko'radi. Poliklinika sharoitida bir kim; nutqni tiklash m ashg'ulotlariga 
10—17 kishi q ab u l q ilin a d i. H a r b ir b e m o r b ila n olib b o rilad ig an
m ashg'ulotlar soni, bem orning um um iy holatini hisobga olgan holda 
haftasiga 1—5 m arta rejalashtiriladi. N utqni tiklash kursi o 'rta ch a 3 oygacha 
cho'zilishi m um kin. Tegishli ko'rsatishlar bo'lgand a kasalga t a ’lim kursini 
takrorlash m um kin. B em orlar doim o shifokor-nevropatolog nazorati ostida 
b o ia d ila r, ular bilan m untazam ravishda frontal va individual logopedik 
m ashg'ulotlar o'tkaziladi. Bir vaqtning o 'z id a davolash fizkulturasi, massaj 
va fizioterapiya buyuriladi.
N e v ro lo g ik b o 'lim sh a ro itid a o g 'ir n u tq k am ch ilig ig a (afaziya, 
dizartriya, duduqlanish va boshqalar) ega b o ig a n bem orlarga logopedik 
yordam ko'rsatish davrm a-davr olib boriladi. E rta boshlangan tuzatish 
ishlari ishning sam aradorligani oshiradi va katta profilaktik aham iyatga 
ega b o ia d i.
N evrologik b o 'lim d a bem orlar 1—3 oy m uddatgacha b o ia d ila r.
Kasallikning o g 'ir form alarida tuzatish ishlari 6—12 o ydan so 'n g yana
527

---

qaytariladi. Logopedik ishlarning um um iy hajm i 1—2 yil va u n d a n ko‘p 
m uddatni o ‘z ichiga olishi m um kin.
H a r tom onlam a tekshirish (logoped, nevropsixolog va boshqalar) va 
u n in g n atijalarin in g analizi ja ro h a tla n g a n jo y larn in g qay d arajad a 
ekanligini, ularning xarakterini aniqlashga yordam beradi.
A fazik b e m o rla r b ilan guruhli va yakka ta rtib d a m a sh g 'u lo tla r 
o ‘tkaziladi. M ashg‘ulot m azm uni bem orning individual im koniyatlariga 
va nutq buzilishlarining darajalariga bog'Iiq birinchi haftada logopedik 
m ashg‘ulotlar 10—15 m inut davom etadi (kuniga 1—2 m arta), keyinchalik 
logopedik m ashg'ulotlarning davomiyligi kuniga 45 m inutgacha oshib 
boradi, guruhli m ashg'ulotlar bir soatgacha b o iish i m um kin. B em orning 
nutq kartasiga bir oyda ikki m arta logopedik ishlarning dinamikasi belgilab 
boriladi.
L ogopedning shifokor va bem orning q arindoshlari bilan doim iy 
aloqada bo'lishi logopedik ishning sam aradorligani oshirishga yordam
beradi.