M. V. Lomonosovning Atom-malekulyar talimotini tushuntiring

Zanjir reaksiyalar - kimyoviy reaksiyalarning bir turi. Bu reaksiyalarda faol zarra (erkin radikal yoki atom) paydo boʻlishi tufayli boshlangʻich moddaning koʻplab molekulalari ketmaket oʻzgarishlarga uchrab turadi. Yonish, portlash jarayonlari 3. r.ga kiradi. Koʻp kimyoviy reaksiyalar 3. r. tarzida boradi. Maye, xlor va vodorod aralashmasidan yorugʻlik taʼsirida vodorod xlorid hosil boʻlishi 3. r.dir. Molekuladan vujudga kelayotgan xlor atomlari (S12—>2 S1) vodorod molekulalari bilan reaksiyaga kirishadi: O +N2>NS1+ N . Hosil boʻlgan vodorod atomi, oʻz navbatida, xlor molekulasi bilan reaksiyaga kirishadi: N+S12"NS1+S1. Shu tarika, erkin vodorod va xlor atomlari ishtirokida navbatlanuvchi reaksiyalar zanjiri hosil boʻladi, natijada yutilgan har bir yorugʻlik kvantga taxminan 100000 molekula vodorod xlorid vujudga keladi. 3. r. oʻtishi uchun faol zarralar (erkin radikallar yoki atomlar) boʻlishi zarur shartdir, bular molekuladagi bogʻlardan biri uzilganda vujudga keladi, energiya shuning uchun sarf boʻladi.

33 parallel va ketma – ket boradigan reaksiyalarga misollar keltiring.

34   Qaytar va qaytmas reaksiyalar. Reaksiyaning qaytmaslik shartlari.

bir  yo‘nalishda  boradigan  va  reaksiyaga  kirishayotj 
boshlang'ich  moddalar  oxirgi  mahsulotlarga  to'liq  aylanadij 
reaksiyalar  qaytmas  reaksiyalar  deyiladi.:

BaCl₂ + H₂SO₄ =BaSO₄ + 2HCl

CaCl₂ + H₂SO₄ =CaSO₄ + 2HCl

Bir  vaqtning  o‘zida  bir-biriga  teskari  ikki  yo‘nalishda  boradi- 
gan  reaksiyalar  qaytar  reaksiyalar  deyiladi.
Bunday  reaksiyalaming  tenglamalarida  qarama-qarshi  tomon- 
laiga  yo‘nalgan  ikkita  strelka  qo'yiladi. 

3H₂ + N₂ = 2HN₃

35 Katalizator. Katalitik reaksiyalar.