M uxtor xudo yq ulov jurnalistikaga

Axborot almashinuvi. 
Axborot almashinuvida ikki tomon ishtirok 
qilishi hammaga m a’lum. Bir tomoni axborot manbai b o is a , ikkinchi 
tomonida axborot oluvchi turadi. Jurnalistikada shu ikkinchi tomonni 
auditoriya deb nomlanadi. Bu so‘zning asl m a’nosi bugun, tinglovchi, 
tomoshabin, o ‘quvchi guruhi yoki omma deganidir. Bu guruh yoki omma 
ikki toifaga bo ‘linadi.
Birinchisi, faollar 
(unga to ‘g ‘ridan to 'g 'ri tahririyatlarga xat bilan
m urojaat qiluvchi yoki teleradio dasturlari haqida o 'z fikrlarini
bildiruvchilar),
ikkinchisi, faol b oim agan sust toifadagilar 
(unga
tahririyatlar mahsulotini qabul qiluvchilar)
dir. Auditoriya - bu ommaviy 
ongni odatiy yetkazuvchisi degan fikrga kelish mumkin. U aniq bir 
tartibga, o ‘zmi ravshan belgilariga, u tashkil etgan qismlar orasida biron 
bir “to ‘siqqa” ega emas. Xuddi shu xususiyatlari bilan u guruhiy ongdan 
keskin farqlanadi.
Auditoriya qaysi axborotni qabul qilishi masalasi chuqur o ‘rganilishi 
lozim b o ig a n muammo. Chunki nashr yoki eshittirishni ishga tushirishdan 
oldin, u kimga qaratilgani, uni qanday qabul qilishlari, u qanday ta ’sir 
etishi mumkinligi kabi savollarga aniq javob topish lozim b o iad i. Bularni 
tahririyatlarning biznes rejasiga kiritish kerak.
Tadqiqotlar natijasiga ko‘ra, tahririyatlarning eng asosiy muammosi 
o ‘quvchilar yoki tomoshabinlar bilan o ‘zaro aloqasiga erishishdan iborat. 
Jurnalistika uchun auditoriya bilan jonli aloqa juda ham muhim. Har bir
147

---

televideniye va radio hatto o ‘z mahsulotining sotilishi bilan hisoblanadigan 
gazeta, jurnal va nashriyotlar faoliyatini auditoriya bilan o ‘rnatilgan 
aloqaga qarab baho berish o ‘rmli bo‘ladi.
Eshittirishu ko‘rsatuv, kitobmi yoki gazeta - jurnal xalq hayoti, uning 
muammolari, orzu — istagi, dardini yoritsagina, uni omma xalqchil 
ommaviy. axborot vositalari deb ataydi va uni q o‘llab - quvvatlaydi. Lekin 
buning uchun ommaviy axborot vositalarining xalq bilan qayta 
bog‘lanishiga erishish y o ‘li ko‘p. Tajriba asosida quyidagi shakllarga 
to'xtal amiz.
• Epistolyar* y a’ni tahririyatlarga keladigan xatlar, telefon orqali 
murojaatlar;
• Te/.kor, y a ’ni telefon orqali tele yoki radio orqali berilayotgan 
ko'rsatuv yoki eshittirishga o ;z munosabatini aytish auditoriyadan 
to cg ‘ridan - to ‘g ‘ri eshittirish qilib, xalq fikrini bilishga harakat qilish, 
hatto gazetachilik tajribasida b o ig an “Qaynoq telefon” orqali suhbatlar 
uyushtirish, 
>■
, . • Hammuassislarni, navbatdagi nashr sonini yoki teleradio dasturini 
tayyorlashgajalb qilish;
• Test y a’ni tahririyat ishini yoki ommaviy axborot vositalari 
k olargan biron bir mavzu bo‘yicha auditoriya qarashlarini varaqa, shaxsiy 
muloqot, telefon orqali aniqlash;
. •. Konsultativ y a’ni tahririyat faoliyatini o ‘quvchi va tomoshabinlar 
anjumanlari, ochiq xat kunlari va boshqalar orqali maslahat olish;
• Ekspert qilish ya’ni ommaviy axborot vositalari ishini jurnalistika 
tajribasi haqida tadqiqot va ilmiy - tanqidiy materiallarni, mutaxassis 
ekspertlar fikrini o ‘rganish;
• Tadqiqot o ‘tkazish y a’ni nashr yoki dastur b o ‘yicha real auditoriya 
reytingi o ‘sishini hisoblab chiqish hamda auditoriyani chuqur o'rganishdan 
iborat. Bu shakllaming birontasi ham bir - birining o ‘m ini bosa olmaydi;
• Ulardan unumli foydalangan nashrlar ham, teleradio ham 
muvaffaqiyatga erishishi mumkin.12
К орконосенко С.Г. О сновы ж урналистики. М .. 2001. 155-156 b.
148

---