M uxtor xudo yq ulov jurnalistikaga

6. OAV faoliyatini yanada yaxshilashda 
О ‘zbekistonning qaysi
qonunlari muhim ahamiyat kasb etadi?
1.3. X X asr o ‘zbek jurnalistikasi
(1906-1990 y.)
XX asrning boshlariga kelib, dunyoning bir qancha hududlaridagi 
o ‘zgarishlar shamoli Turkistonga ham yetib keldi. XIX asrning oxirlarida 
ijtimoiy-siyosiy-ma’rifiy harakat avval Kavkaz, Qrim, Tatariston kabi 
o ‘lkalarda vujudga kelgan b o isa , 1895-yillardan boshlab Turkistonda, 
Buxoroyu Xivada ham sodir bo ‘ldi.
Bu harakat jadidchilik (
arabchada “j a d i d ”so ‘zi yangi degan та oni
anglatadi)
 
nomi bilan tarixga kirdi. 0 ‘zlarini taraqqiyparvar deb 
_,an 
bu harakat namoyandalari Turkiston mehnat ahlini ijtimoiy-siyosiy 
kurashga tayyorlash uchun avvalo ulami savodxon qilish maqsadida 
ma’rifiy ishlarga urg‘u berishdi. Yangi usul maktablari ochib, darsliklar 
yaratishdi. Lekin bu ishlar hali yetarli emasdi. Ular o ‘z kelajak maqsadlari 
Turkiston Mustaqilligiga erishish maqsadida bir qancha rejalar belgilashdi. 
Buning uchun albatta xalqning siyosiy ongini yuksaltirish uchun ishni 
gazeta va jum allar chop etishdan boshlash zamratiga tushinishdi.
Turkistonni o ‘z zulmi ostida ushlab turgan podsho Rossiyasining 
barcha kirdikorlarini ochib tashlash, xalqni eng avvalo chorizmga qarshi 
kurashga otlantirish uchun ularga matbuot kerakligi kun tartibiga qo‘yildi.
Jadidchilik harakatiga o ‘sha davming yetuk ziyolilari bosh-qosh 
bo ‘ldilar.
Mahmudxo‘ja Behbudiyu Abduqodir Shukuriy, Munavvarqoriyu 
Abdulla Avloniy, Fitratu Fayzulla X o‘jaev, Hamzayu Cho‘lpon va boshqa 
millat istiqbolini o cylashga va shu y o ‘lda barcha qiyinchiliklarga chidagan 
vatandoshlar yuqorida aytganimizdek, ishni eng asosiy vazifalardan biri 
gazeta - jurnal yaratishdan boshladilar.
XX 
asr birinchi o ‘n yilligidayoq ulaming o ‘z matbuoti shakllandi. 
Shuni ham e’tirof etish kerakki, jadidlar asosan gazeta va jurnallar
18

---

tahririyatlarida, 
havaskor 
teatr 
tmppalari 
tevaragida to ‘planishib, 
o ‘zlarining asosiy g ‘oyalari va maqsadlari y o‘lidagi harakatlarini tahlil 
qilardilar.
Ular nafaqat matbuot orqali, balki o ‘z ta ’sirlarini yangi usul 
maktablariga hamda teatrga katta e ’tibor qaratib, xalqni san’at orqali 
tarbiyalashga, san’atning barcha turlarini yuksaltirish orqali ta ’sir 
ko ‘rsatishga intildilar. Yuqorida ta’kidlaganimizdek, shakllangan milliy 
matbuot - jadid matbuoti paydo bo‘Idi.