M uh am m ad yo qub o sto n a q u lo V budjet hisobi

(G'aznachilikka
o'tish sharoiiida: l47-«Budjet m a b ia g ‘lari bo'yicha budjet
m ablag'lari oluvchilar oldidagi m ajburiyatlar» subschyoti).
Bitkazilgan va foydalanishga topshirilgan 
qurilish obycktlari 
bo ‘yicha qilingan xarajatlar yil davom ida 2 03 -« K ap ital q o ‘yiimalarga 
budjet bo‘yicha xarajatlar» subschyotida h iso bd a turadi va yil oxirida 
bu xarajatlar tcgishli m oliyalashtirish hisobidan hisobdan chiqarilishi 
kcrak. Bitkazilm agan va bitkazilgan, lekin foydalan ishg a topshirilm agan, 
qurilish obyektlari b o 'y ich a xarajatlar 203-«K apital q o ‘yilm alarga budjet 
b o ‘yicha xarajatlar» subschyotida qoldiq sifatida keyingi yil balansiga 
o ‘tkaziladi.
Bitkazilgan va foydalanishga topshirilgan q u rilish obycktlari b o ‘yicha 
budjetdan m oliyalashtirish hisobidan qilingan x arajatlar hisobdan chi- 
qarilganda:
A gar kapital qurilish xarajatlari budjet m ablagM aridan bosh tasarruf 
qiluvchi orqali am alga oshirilgan b o ‘lsa, u holda b udjet m ablag‘larining 
bosh tasarruf qiluvchilarda quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 231 - «K apital q o 'y ilm a la m i budjetdan m o liy a la sh tirish » subschyoti;
K redit 203 - «K apital q o ‘yilm alarga budjet b o 'y ic h a x arajatlar» subschyoti.
A gar kapital qurilish xarajatlari budjet m a b la g ‘larini quyi tasarruf 
qiluvchilar orqali am alga oshirilgan bo‘lsa, u holda:
a) budjet m abiag‘Iarini quyi tasarru f q iluvchilarda quyidagi 
buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 143 - «K apital q o ‘yilm alam i budjetdan m o liy a la sh tirish g a doir hisob- 
kitoblar» subschyoti;
K redit 203 - «K apital q o 'y ilm alarg a budjet b o 'y ic h a x arajatlar» subschyoti.
b) budjet m ablag‘larini bosh tasarruf q ilu v ch ilar 231-«Kapital 
qo‘yilm alam i budjetdan m oliyalashtirish» subschy otid a o ‘zining kapital 
qurilish obyektlari xarajatlari uchun ham da o ‘zining tasarrufidagi 
tashkilotlam ing kapital qurilish obycktlari x arajatlari uchun olingan 
budjetdan m oliyalashtirish sum m alari hisobga olinadi. Shu m unosabat 
bilan budjet m ablag‘larini bosh tasarruf qiluv ch ilard a tasarrufidagi 
budjet m ablag‘larini quyi tasarruf q iluvchilam ing yillik hisobotiga 
asosan ulam ing bitkazilgan va foydalanishga topshirilgan qurilish
333

---

obyektlari b o ‘y ie h a budjetdan m oliyaiashtirish hisobidan qilingan barcha 
xarajatlarini 2 3 1 -«K apital q o ‘yilm alam i budjetdan m oliyaiashtirish» 
subschyotidan 
hisobdan chiqarish uchun budjet m ablag‘larining 
bosh tasarru f qiluvchilarida yakuniy opcratsiya tuziladi. B u yakuniy 
operatsiyaga q u y id ag i buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D ebet 231 - « K ap ital q o 'y ilm alam i budjetdan m oliyaiashtirish» subschyoti;
K redit 143 - « K a p ita l q o 'y ilm a la m i b udjetdan m oliyalashtirishga doir hisob- 
k ito b la r» subschyoti.
Yil d av o m id a m axsus m ablag‘lar hisobidan qilingan xarajatlar yil 
oxirida hisobdan chiqarilganida ulam ing um um iy sum m asiga, budjet 
m ablag‘larining b osh tasarruf qiluvchilarida ham , budjet m ablag‘larining 
quyi tasarru f qiluvchilarida ham , quyidagi buxgalteriya provodkasi 
tuziladi:
D ebet 4 0 0 - « M a x su s va budjetdan tashqari m ab lag ‘lar b o ‘yicha darom adlar» 
su b sch y o ti;
K redit 211 - « M a x s u s m a b la g la r b o ‘yicha xarajatlan) subschyoti.
«M oliyaiashtirish» schyoti (140-«Tashkilot xarajatlan va boshqa tad- 
birlar uchun budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» subschyoti 
(G ‘aznachilikka o ‘tish sharoitida: 147- «Budjet mablag‘lari bo‘yicha 
budjet m ablag‘lari oluvchilar oldidagi majburiyati» subschyoti), 143- 
«Kapital q o ‘yilm alam i budjetdan moliyalashtirishga doir hisob-kitoblar» 
subschyoti, 230-«Tashkilot xarajatlari va boshqa tadbirlar uchun budjetdan 
moliyaiashtirish» subschyoti (G‘aznachilikka o ‘tish sharoitida: 237-«Budjct 
mablag'lari bo‘yicha budjet m ablag‘lari oluvchilar oldidagi majburiyat» 
subschyoti), 
231-«Kapital qo'yilm alam i budjetdan moliyaiashtirish» 
subschyotlari) tashkilotdagi materiallar va oziq-ovqat mahsulotlarining 
qoldiq sum m asiga, hali olinmagan moddiy qiymatliklar va qabul qilinmagan 
bajarilayotgan ishlar ham da ko4rsatilayotgan xizmatlar uchun oltkazilgan 
mablag‘lar va boshqa debitor qarzlar summasiga yil oxirida bekilmay 
qolishi m um kin. B u summalar moliyaiashtirish subschyotlaridagi qoldiq 
sifatida keyingi yilga o'tadi.
X arajatlam i hisobdan chiqarish natijasida keyingi yilning birinchi 
yanvariga q o ld iq sifatida 200-«Tashkilotni saqlashga va boshqa 
tadbirlarga b u d jet b o ‘yicha xarajatlar» subschyotida dekabr oyining 
ikkinchi yarm i uchun hisoblangan m ehnat haqi summasi ham da,
334

---

agar hisobot davridagi xarajatlar summasi kreditor qarzlari hisobidan 
m oliyalashtirishdan yuqori b o ‘lsa, m oliyalashtirilm agan xarajatlar 
sum m asi qoladi, 203-«K apital q o ‘yilmalarga budjet b o ‘yicha xarajatlar» 
subschyotida esa bitkazilm agan va bitkazilgan, lekin foydalanishga 
topshirilm agan qurilish obycktlari bo‘yicha xarajatlar sum m asi qoladi.
Savol va topshiriqlar
1. Inventarizatsiyaning asosiy maqsadi nimadan iborat bo'ladi?
2. Moddiy zaxiralar yiliga necha marta inventarizatsiya qilinadi?
3. Asosiy vositalar necha yilda inventarizatsiya qilinadi?
4. Kutubxona fondlari necha yilda inventarizatsiya qilinadi?
5. Pul mablag'iari, pul hujjatlari, qiymatliklar va qat’iy hisobotdagi blanklar 
qachon inventarizatsiya qilinadi?
6. Yoqilg'i-moylash 
materialiari va oziq-ovqat 
mahsuiotlari qachon 
inventarizatsiya qilinadi?
7. Asosiy vositalar va moddiy qiymatliklar yana qaysi holatlarda inven­
tarizatsiya qilinadi?
8. Doimiy faoliyat yurituvchi inventarizatsiya komissiyasi tarkibida kimiar 
bo'ladi?
9. Doimiy faoliyat yurituvchi inventarizatsiya komissiya qanday profilaktika 
ishlarini amalga oshiradi?
10. Ishchi inventarizatsiya komissiyalari qaysi vaqtlarda tuziladi?
11. Budjet tashkiiotiarida 
moddiy qiymatliktarni 
va 
pul 
mablag’iari 
inventarizatsiyasi to'g'ri va o‘z vaqtida o'tkazilishini ta’minianishiga kim 
javobgar?
12. Asosiy vositalar inventarizatsiyasi qanday o'tkaziladi?
13. Moddiy qiymatliklar inventarizatsiyasi qanday o'tkaziladi?
14. Pul mablag'iari va qat’iy hisobotdagi blanklar inventarizatsiyasi qanday 
o'tkaziladi?
15. Hisob-kitoblar inventarizatsiyasi qanday o'tkaziladi?
16. Inventarizatsiya bo'yicha solishtirish vedomostlarini tuzish tartibi qanday 
bo'ladi?
17. Inventarizatsiya farqlarini tartibga solish va inventarizatsiya natijalarini 
rasmiylashirish tartibi qanday bo'ladi?
18. Inventarizatsiyada aniqlangan qiymatliklarning haqiqatda mavjud va 
buxgalteriya hisobi ma’lumotlarining tafovutlarini tartibga solish haqidagi 
takliflarni kim ko'rib chiqadi?
19.0rtiqcha chiqqan asosiy vositalar kirim qilinganida qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
335

---

20. Ortiqcha 
chiqqan moddiy qiymatliklar kirim qilinganida qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
21.Betgilangan me’yorlar doirasida moddiy qiymatliklarning kamomadlari 
hamda tashkilot hisobiga olingan kamomadlar va nobudgarchiliklar 
hisobdan chiqarilganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
22. Materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari bo'yicha aniqlangan kamomadlar 
va nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hisobiga qo'yilganida qanday 
buxgalteriya provodkalari tuziladi?
23. Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar bo’yicha aniqlangan kamomadlar 
va nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hisobiga qo'yilganida qanday 
buxgalteriya provodkalari tuziladi?
24.Asosiy vositalar bo'yicha aniqlangan kamomadlar va nobudgarchiliklar 
aybdor shaxslar hisobiga qo'yilganida qanday buxgalteriya provodkalari 
tuziladi?
25. Budjet tashkilotlari yil tugagandan so'ng xarajatlar smetalarining ijrosi 
bo’yicha qanday yakuniy operatsiyalarni amalga oshiradi?
26. Asosiy yakunlovchi operatsiyalar qaysilar?
2 7 .236-«Bolalar tashkilotini saqlashga ota-onalarning mablag'lari» schyotini 
berkitish tartibi qanday bo'ladi va qanday yakuniy buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
28. Budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilarning o‘z tashkilotini 
saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha qilingan xarajatlari 
hisobdan chiqarilganida budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilarda 
qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
29. Budjet mablag'larini quyi tasarruf qiluvchilarning o'z tashkilotini saqlashga 
va boshqa tadbirlarga budjet bo'yicha qilingan xarajatlari hisobdan 
chiqarilganida budjet mablag'larini quyi tasarruf qiluvchilarda qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
30. Budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilarda tasarrufidagi budjet 
mablag'larini quyi tasarruf qiluvchilarning yillik hisobotiga asosan 
qo'shimcha yakuniy operatsiyaga qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
31. Bitkazilgan va foydalanishga topshirilgan qurilish obyektlari bo'yicha 
budjetdan moliyalashtirish hisobidan qilingan xarajatlar hisobdan 
chiqarilganida (agar kapital qurilish xarajatlari budjet mablag'larini bosh 
tasarruf qiluvchi orqali amalga oshirilgan bo'lsa) budjet mablag'larini 
bosh tasarruf qiluvchilarda qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
32. Bitkazilgan va foydalanishga topshirilgan qurilish obyektlari bo'yicha 
budjetdan moliyalashtirish hisobidan qilingan xarajatlar hisobdan 
chiqarilganida (agar kapital qurilish xarajatlari budjet mablag'larini quyi 
tasarruf qiluvchilar orqali amalga oshirilgan bo'lsa):
336

---

a) budjet mablag’larini quyi tasarnjf qiluvchilarda qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
b) budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilarda tasarrufidagi budjet 
mablag'larini quyi tasarruf qiluvchilarning yillik hisobotiga asosan 
qo'shimcha yakuniy operatsiyaga qanday buxgalteriya provodkasi 
tuziladi?
33. Vil davomida maxsus mablag'lar hisobidan qilingan xarajatlar yil 
oxirida hisobdan chiqarilganida ularning umumiy summasiga qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
34. Moliyalashtirish schyotlari nimalar hisobiga yil oxirida berkilmay qoladi?
35. Xarajatlami hisobdan chiqarish natijasida keyingi yilning birinchi yanvariga 
qoldiq sifatida 200-«Tashkilotni saqlashga va boshqa tadbirlarga budjet 
bo'yicha xarajatlar» subschyotida