M uh am m ad yo qub o sto n a q u lo V budjet hisobi

qabul qilish~topshirish dalolatnom asi
tuziladi.
Qabul qilish-topshirish dalolatnomasi buxgalteriya hujjatlarining 
yig‘majildlarini qabul qiluvchi va topshiruvchining javobgarliklarini 
ajratish uchun tuziladi. Shu bilan birga, uning maqsadi buxgalteriya 
hujjatlariningyig'majildlarini qabul qilish-topshirish vaqtida buxgalteriya 
hisobining boshlang‘ich hujjatlari, hisobotlar va, birinchi navbatda, pul 
mablag‘lari buxgalteriya hisobining holatini ko‘rsatish ham da hisobni 
tashkil qilish va moliyaviy nazoratni yaxshilash uchun zarur chora- 
tadbirlami ishlab chiqish uchun kerakli bo‘ladigan m a’lumotlami 
yig'ishdir. Buxgalteriya hujjatlari y ig ‘majild]arini bosh buxgalter(qabul 
qiluvchi va topshiruvchi)lar tomonidan qabul qilish-topshirish moliya 
organi rahbarining buyrug‘iga asosan amalga oshiriladi. Buyruqda 
buxgalteriya hujjatlari yig‘m ajildlarini qabul qilish-topshirish muddatlari 
ko‘rsatiladi.
Agar, aw algi bosh buxgalter vafot etganligi yoki boshqa buxgalteriya 
hujjatlari yig‘majildlarini topshirishda qatnashishi m umkin boim ag an 
sabablar bo‘yicha lavozimidan ozod qilingan bo‘lsa, u holda yangi 
tayinlangan bosh buxgalter buxgalteriya hujjatlari yig‘m ajildlarini qabul 
qilishi odatdagi qabul qilish-topshirish dalolatnomasi tuzish y o ‘li bilan 
amalga oshirilaveradi. Buxgalteriya hujjatlarining yig‘majildlarini qabul 
qilish-topshirish oldidan kassaning holati tekshiriladi.
Kassani tekshirish dalolatnomasi buxgalteriya hujjatlari yig‘- 
majildlarini topshirayotgan tomonidan va qabul qilib oluvchi tomo­
nidan imzolanadi va buxgalteriya hujjatlari yig‘m ajildlarini qabul 
qilish-topshirish dalolatnomasiga ilova qilinadi. Kassani tekshirish 
dalolatnomasi imzolangandan so‘ng buxgalteriya hujjatlari y ig‘ma- 
jildlarini 
topshirayotgan bosh 
buxgalter, 
buxgalteriyaga rahbar- 
lik qilishdan chetlatiladi. Bir vaqtning o ‘zida yangi tayinlangan bosh 
buxgalteming to‘lov topshiriqnomalariga, cheklarga va boshqa bank 
hujjatlariga imzo qo‘yish huquqi rasmiylashtiriladi. Bu imzo q o ‘yish 
huquqi rasmiylashtirilgunga qadar bank hujjatlariga a w a lg i bosh
13

---

buxgalter yangi tayinlangan bosh buxgalter nazorati ostida imzo 
qo‘yaveradi. Bundan buyon buxgalteriya hujjatlari y ig‘majildlarini 
qabul qilayotgan bosh buxgalter buxgalteriya hisobi va hisobotining 
holatini tekshirish bilan birga buxgalteriyaning joriy ishiga rahbarlik 
qiladi. Buxgalteriya hujjatlari y ig ‘majildlarini topshirish buxgalteriya 
tomonidan oxirgi marta topshirilgan balans asosida amalga oshiriladi. 
Qabul qilish-topshirish dalolatnomasida qaysi sana holatiga buxgalteriya 
hujjatlari y ig ‘majildlarini topshirish amalga oshirilganligi ko‘rsatilgan 
b o ‘lishi kerak. Buxgalteriya hisobi va hisobotining holati to ia
tekshirilgandan so‘ng qabul qiluvchi va topshiruvchi tomonidan 
imzolanadigan buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilish- 
topshirish dalolatnomasi tuziladi.
Qabul qilish-topshirish dalolatnomasi hujjatlar bilan asoslangan 
bo'lishi kerak, ammo buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilish- 
topshirish taftish usullari bilan am alga oshirilishi mumkin emas. Qabul 
qilish-topshirish dalolatnomasida hisob, hisobot va arxivning holati aks 
ettirilgan b o ‘lishi kerak. Agar buxgalteriya hujjatlari y ig‘majildlarin\ 
topshirish jarayonida suiste’mol qilish hollari aniqlansa, u holda 
buxgalteriya hujjatlari yig‘m ajildlarini qabul qilib oluvchi shaxs, moliya 
organi rahbaridan hujjatli taftish tayinlanishini talab qilish huquqiga ega 
b o ‘ladi. Ammo, bu buxgalteriya hujjatlari yig‘majildlarini qabul qilish- 
topshirishni to‘xtatishga sabab b o ‘lishi mumkin emas. Topshirayotgan 
qabul qilish-topshirish dalolatnomasiningbiror-bir joyiga rozi bo'lmagan 
hollarda, u qabul qilish-topshirish dalolatnomasiga imzo chekishda 
tegishli dalil-isbotli izohlar qilishga haqlidir. Qabul qilish-topshirish 
dalolatnomasi uch nusxada tuziladi, uning birinchi nusxasi moliya 
organi rahbariga tasdiqlash uchun beriladi, ikkinchi nusxasi buxgalteriya 
hujjatlari yig‘majildlarini topshirayotganda qoladi va uchinchi nusxasi 
esa yuqori moliya organiga yuboriladi.
Bosh buxgalterga uning hisob va hisobot bo‘yicha majburiyatlarini 
ijro qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan topshiriqlar berish mumkin emas. Bosh 
buxgalterga pul mablagiari va moddiy qiymatliklar uchun bevosita moddiy 
javobgarlik yuklatish mumkin emas. Unga banklar va boshqa tashkilotlardan 
bevosita pul mablag‘larini olish man qilinadi. Amaldagi qonunlarga yoki
14

---

buxgaltcriya hisobi va hisobotini yuritish bo'yicha belgilangan tartibga 
to‘g‘ri kelmaydigan farmoyish olinganda bosh buxgalter bu haqda yuqori 
moliya organi rahbariga xabar qilishga majburdir.
Bosh buxgalterga yuklatilgan m ajburiyatlami amalga oshirish uchun 
unga buxgalteriya hisobi va nazorat uchun barcha kerakli hujjatlar: 
budjet daromadlari va xarajatlari yillik ro‘yxatining choraklarga 
bo‘lingan yoyilmasi yoki ro‘yxatdan ko‘chirm a, buyruqlar, farmoyishlar, 
moliyaiashtirish hajmini o'zgartirish haqidagi m a’lumotnomalar-bildi- 
rishnomalar va boshqa hujjatlar va budjet ijrosi bilan bog‘liq hujjatlar 
o ‘z vaqtida berilishi kerak.
Budjet daromadlari vaxarajatlariningchoraklarbo‘yichataqsimlangan 
yillik yoyilmasi va moliyaiashtirish rejasi ular tuzilgandan so‘ng 3 kun 
mobaynida buxgaltcriyaga berilishi kcrak. Budjet bo‘limi (inspeksiyasi) 
aybi bilan mahalliy budjet daromadlari va xarajatlarining yoyilmasi va 
yillik moliyaiashtirish rejasini taqdim qilish kechiksa, u holda budjetdan 
moliyaiashtirish amalga oshirilmaydi va moliyaiashtirish am alga 
oshirilmaganligi uchun javobgarlik budjet bo‘limiga (inspeksiyasiga) 
yuklatiladi. M aktab ta’limi sho‘basi xodimining aybi bilan m aktab 
ta’limi fondi budjeti daromadlari va xarajatlarining parametrlarini 
taqdim qilish kechiksa, u holda m oliyaiashtirish amalga oshirilmaydi 
va 
moliyaiashtirish 
amalga oshirilmaganligi 
uchun javobgarlik 
maktab ta’limi sho‘basi xodimiga yuklatiladi (maktab ta’limi sho‘basi 
bo‘lmaganda esa maktab ta’limi fondi budjeti ijrosining hisobiga doir 
ishlar yuklatilgan budjet boMimi (inspeksiyasi) xodimiga yuklatiladi).
Bosh buxgaltcming buxgalteriya hujjatlarini rasmiylashtirish tartibi 
bo‘yicha bergan farmoyishlari moliya organining barcha xodim lari 
uchun majburiy hisoblanadi.
Moliya organi buxgalteriya xizmatida ishlovchi har bir xodim o ‘z 
majburiyatlarini aniq bilishi va ulaming bajarilishiga javobgar ekanligini 
his qilishi uchun bosh buxgalter tomonidan buxgaltcriya xizm atining 
barcha xodimlari uchun xizmat vazifalarini bclgilanadi va moliya organi 
rahbari tomonidan tasdiqlanadi.
M a h a lliy m o liy a o rg a n i b u x g a ltc r iy a x iz m a ti te g is h li b u d j e t l a m i n g
ijro sin i b u x g a lte r iy a h is o b in i o lib b o r a d i v a q u y i m o liy a o r g a n la r i d a ,
15

---

shuningdek, bu budjetlardan moliyalashtiriladigan budjet tashkilotlaridagi 
buxgalteriya hisobiga rahbarlikni amalga oshiradi.
Moliya organi buxgalteriya xizmati funksiyasiga muayyan moliya 
organi xarajatlar smetasi ijrosining buxgalteriya hisobini olib borish ham 
kiradi. Mahalliy m oliya organlarini saqlash xarajatlari smetasi ijrosining 
buxgalteriya hisobi m ahalliy budjet ijrosining buxgalteriya hisobidan 
alohida va budjet tashkilotlari uchun belgilangan tartibda olib boriiadi.
Moliya organlari muayyan m a’muriy-hududiy birlik doirasida 
umuman barcha boshqa budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil 
qiladi. Ular o ‘zi ijro etayotgan budjet ijrosi to ‘g‘risida oylik, chorak 
va yillik buxgalteriya hisobotlarini tuzadi va budjet ijrosi natijalarini 
aniqlaydi.
4 . M O L I V A O R G A N L A R I D A Q O ‘L L A N l L A D l G A N
B U X G A L T E R I Y A H U J J A T L A R 1
Moliya organi buxgalteriya xizmatida hisobga olinayotgan budjet 
ijrosi bo'yicha barcha operatsiyalar hujjatlar bilan belgilangan tartibda 
rasmiylashtirilgan bo'lish i kerak. Pul mablag‘larini o ‘tkazish bo‘yicha 
buxgalteriya hujjatlari, hisob-kitob tavsifidagi va ssudalar b o ‘yicha 
hujjatlar moliya organining rahbari yoki uning o ‘rinbosari va bosh 
buxgalteri tomonidan imzo chekiladi. Bosh buxgalter ta’tilda, kasal, 
xizmat safarida yoki boshqa sabab bilan bo‘lmaganda uning o‘rinbosari 
tomonidan imzo qo‘yiladi. Bu imzolarsiz buxgalteriya hujjatlari qonuniy 
kuchga ega emas, deb hisoblanadi. Tegishli ko‘rsatkich(rekvizit)lari 
to ‘ldirilmagan hujjatlarga imzo chekish man qilinadi.
Moliya organida mahalliy budjet ijrosi b o ‘yicha operatsiyalami 
buxgalteriya yozuvlari uchun asos bo‘lib tegishli ravishda rasmiylash­
tirilgan quyidagi hujjatlar xizmat qiladi:
1) moliyalashtirish rcjasi;
2) moliyalashtirish miqdorlari o ‘zgarganligi to ‘g ‘risida m a’lumot- 
noma-bildirishnoma (17-shakl);
3) mahalliy budjet m ablag‘lari depozit hisobvarag‘iga kelib tushgan 
daromadlar to‘g4risida m a’lumotnoma (3-shakl);
4) tayinlash sertifikatlari (5-shakl va 12-shakl);
16

---

5) o ‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha bildirishnoma (1 1-shakl);
6) daromadlarni qaytarish to‘g‘risidagi xulosa (2 1-shakl);
7) budjet m ablag‘larini tasarruf qiluvchilarga mahalliy budjetdan 
mablagMar o ‘tkazib berish uchun to‘Iov topshiriqnomalari;
8) budjet bo‘yicha xarajatlar smetalari ijrosi to‘g ‘risida davriy va 
yillik hisobot;
9) budjet mablag'lari hisobidan kapital qo‘yilmalar va boshqa 
tadbirlami moliyalashtirish bo‘yicha tijorat banklari va 0 ‘zbekiston 
Rcspublikasi Markaziy banki muassasalarining hisobotiari;
10) memorial order (274-shakl);
11) O ‘zbekiston Rcspublikasi M arkaziy banki muassasalarining 
mahalliy budjet mablag‘larining asosiy dcpozit hisobvarag‘idan 
ko‘chirm alari,0‘zbekiston Rcspublikasi M arkaziy bank muassasalarining 
mahalliy budjetlar mablag‘larining asosiy dcpozit hisobvaraqlaridagi 
mablagMar qoldig‘i to‘g‘risidagi hisobotiari;
12) budjet ijrosi bilan b o g liq boMgan boshqa hujjatlar.
M ahalliy b u d jet mablagMari d ep o zit h isobvarag‘iga kelib
tushgan d aro n iad Jar to ‘g4risida m a'lu m o tn o m a (3-shakl)
Muayyan mahalliy budjetga xizmat qiluvchi bank muassasasi 
ushbu mahalliy budjet mablagMari hisobvarag‘i bo‘yicha har kuni 
o‘z ko‘chirmasini unga ilova qilib barcha boshlang‘ich (dastlabki) 
hujjatlami mazkur moliya organiga bcradi. Xizmat ko‘rsatuvchi bank 
muassasasi tomonidan bu berilgan hujjatlar asosida moliya organining 
buxgalteriya xizmati har kuni «M ahalliy budjet mablagMari depozit 
hisobvarag‘iga kelib tushgan daromadlar to ‘g ‘risida m a’lumotnoma»ni 
(3-shakl) tuzadi. M a’lumotnomada budjet tasnifining boMimi, bobi, 
paragrafi, daromadlaming nomi, hujjatlar soni va to‘lovning har bir turi 
bo‘yicha summasi ko‘rsatiladi. Kun ichida budjet ijrosi bo‘yicha barcha 
opcratsiyalarga tuziladigan memorial orderda daromadlaming um um iy 
summasiga tegishli schyotlar korrespondensiyasi keltiriladi. M ahalliy 
budjet hisobvarag‘iga kelib tushgan darom adlar to‘g ‘risidam a’lumotnoma 
memorial order, mahalliy budjet mablagMari hisobvarag‘idan ko‘chirm a 
va boshqa hujjatlar bilan birga m oliya organining buxgalteriya 
xizmatining hujjatlar yig‘majildlariga tikib saqlanadi.
I -